Irak Savaşın İzlerini Silemiyor

ABD eski başkanı George Bush ve İngiltere Başbakanı Tony Blair’in öncülüğünde oluşturulan koalisyon güçlerine ait uçakların 20 Mart 2003’te Irak’ın başkenti Bağdat’ı bombalamasıyla başlayan işgal, ülkede yüz binden fazla sivilin hayatını kaybetmesine, milyonlarca çocuğun yetim kalmasına, 1,5 milyona yakın insanın sığınmacı konuma düşmesine neden oldu.

İşgal nedeniyle ülkede 86 bin kadın eşini kaybederken, 4,5 milyon çocuk babasından mahrum yaşamak zorunda kaldı. Bir milyondan fazla Iraklı ise doğup büyüdüğü topraklarına geri dönmeyi bekliyor.

Irak’taki Saddam Hüseyin rejimini devirmek için harekete geçen ABD ve İngiltere, tamamen sembolik katkılar da alsalar 40 ülkeden oluşturdukları koalisyonla 20 Mart 2003’te Irak’ta saldırılarını başlattı. Yaklaşık 8,5 yıl süren işgalin ve çatışmaların ardından ABD Başkanı Barack Obama’nın talimatıyla 15 Aralık 2011’de ülkedeki son askeri birliklerini de çekti.

ABD ve koalisyon askerlerinin ülkeyi terketmesine rağmen, iç çatışmalar, mezhepsel gerginlikler, intihar saldırıları ve iktidar çekişmelerinin halen devam ettiği ülkede, işgalin etkilerinin devam ettiği belirtiliyor. Uluslararası Af Örgütü’nün son raporuna göre Irak’ta işgalin 10’uncu yılında hala sivillere yönelik şiddet eylemleri, mahkumlara işkence yapılması ve usulsüz yargılamalar gibi insan hakları ihlalleri yaşanıyor. Örgütün Ortadoğu ve Kuzey Afrika Direktör Yardımcısı Hasibe Sahraoyi raporda, “Ne Iraklı yetkililerin ne de işgal güçlerinin uluslararası hukukun kendilerine zorunlu kıldığı standartlara uyum sağlamadıklarını ve Irak halkının bu hataların bedelini ödediği” tespitinde bulunuyor.

Buna rağmen işgalin insani maliyetinin net bir dökümü yok. İşgalin maliyetine ilişkin yapılan değerlendirmeler genelde ölen Amerikan askerleri, Amerika’ya finansal veya stratejik maliyetleri ile sınırlı kalıyor. İşgalin hem Iraklılar hem de koalisyon güçleri için yol açtığı can kayıpları hakkında veri sunan birkaç bağımsız araştırma kuruluşu bulunuyor. Genelde işgalin başladığı Mart 2003 ve bittiği Aralık 2011’e kadar geçen süreyi kapsayan veriler, Irak’ta toplam can kaybının 150 bin ile 600 bin arasında değiştiğine işaret ediyor.

İşgalin mağduru kadın ve çocuklar

Ülkede kadınlar ve çocuklar işgal boyunca hem koalisyon güçlerinin, hem de Iraklı direnişçilerin hedefi oldu. İşgal boyunca hayatını kaybeden sivillerin yüzde 44’ünü kadın, yüzde 42’sini ise çocuklar oluşturuyor. ABD güçlerinin hava saldırılarında hayatını kaybedenlerin yüzde 49’u, ülkedeki intihar saldırılarında hayatını kaybedenlerin yüzde 16’sı, terör kaynaklı patlamalarda hayatını kaybedenlerin ise yüzde 28’i kadınlardan oluşuyor.

Savaş ve patlamaların bir diğer kurbanları ise çocuklar. İşgal kuvvetlerinin hava saldırılarında atılan bombalardan dolayı ölenlerden yüzde 39’u, intihar saldırılarında hayatını yitirenlerden yüzde 12’si, terör saldırılarında hayatını kaybedenlerden ise yüzde 21’i çocuklar.

İşgalin insani maliyeti konusunda Massachusetts Teknoloji Üniversitesi Uluslararası Çalışmalar Merkezi’nin internet sayfasına göre işgal sürecince eşlerini kaybeden 86 bin kadın Irak Hükümeti’nden mali destek alıyor. Dul kalan her kadının hükümet desteği almadığı düşünüldüğünde, eşini kaybeden kadınların daha fazla olduğu tahmin ediliyor. İşgal süresince 4.5 milyon çocuk ise yetim kaldı ve bunların 600 bin’i sokakta yaşıyor.
ABD’nin Irak işgalinin insani maliyeti konusunda çalışan Brookings Enstitüsü uzmanı Elizabeth Ferris, AA muhabirine yaptığı açıklamada, savaş nedeniyle yerlerinden edilen dul Iraklı kadınların en savunmasız grup olduğunu, sosyal çevreleri ve aileleri olmadan iş bulup geçinmelerinin çok zor olduğunu ifade etti.

162 bin Iraklı hayatını kaybetti

Irak’ta hayatını kaybedenlerin sayısını tutmaya çalışan İngiliz insan hakları kuruluşu Irak ölü sayısı adlı internet sitesine göre (Iraq Body Count/IBC) göre, Mart 2003-Aralık 2011 tarihleri arasında ölen 162 bin Iraklı’nın yüzde 79’unu siviller oluşturuyor. IBC’nin 31 Ocak 2013 tarihli verilerine göre işgal nedeniyle hayatını kaybeden Iraklı sivillerin sayısı ise 111 bin 450 ile 121 bin 814 arasında. İşgalin 4’üncü yılı olan 2006’da sivil ölümler en yüksek rakama ulaşırken, 2008’den sonra ülkedeki ölüm oranlarında düşüş gözleniyor. İşgal güçleri tarafından öldürülen sivil sayısı 2009 yılından itibaren düşerken, Iraklı güvenlik güçlerince öldürülen sivillerin sayısının artması dikkati çekiyor. Koalisyon güçlerinin en fazla sivil can kaybına yol açtığı dönem, her gün ortalama 319 Iraklı’nın öldüğü işgalin ilk üç haftası. IBC’ye göre ABD Başkanı George Bush’un “misyon tamamlandı” dediği 1 Mayıs 2003 günü itibariyle 7 bin 426 Iraklı hayatını kaybetti. Koalisyon güçleri arasında en fazla sivil can kaybına yol açan ülke ise ABD oldu.

Savaşı başlatan kan emici 2 lider

Olmayan kitle imha silahlarını yok etmek ve Saddam rejimini devirmek için harekete geçen emperyalist ABD eski Başkanı Bush ve İngiltere eski Başbakanı Blair, 40 ülkeden oluşturdukları koalisyonla 20 Mart 2003’te Irak’ta saldırılarını başlattı. Yaklaşık 8,5 yıl süren işgalin ve çatışmaların ardından ABD Başkanı Barack Obama’nın talimatıyla 15 Aralık 2011’de ülkedeki son askeri birliklerini de çekti.
Ölümü de hazin oldu

Bir zamanlar ABD’nin en yakın adamı sayılan diktatör Saddam’ın ölümü de hazin oldu. İşgal güçleri önce yakalayıp, sonra bir inin içine sokup, oradan çıkardıktan sonra Irak güçlerine teslim edilen Saddam, asılarak idam edildi.

10 yıl süren savaşta 5 bin Coni öldürüldü

Irak işgalinin 10 yıllık bilançosu hakkında veri sağlayan “icasualties” internet sitesine göre koalisyon güçleri, en fazla 2007’de olmak üzere, işgal süresince 4 bin 804 kayıp verdi. İşgalin ABD için toplam insani maliyeti, diğer koalisyon ortaklarının yüzde 72’sini oluşturuyor. Ölen ABD’lilerin sayısı 4 bin 486’iken, diğer ortakların toplam 316 can kaybının 179’unu İngiliz askerleri oluşturdu. Lancet isimli Amerikan sağlık dergisinin 16 Mart tarihli sayısında yer verdiği “Irak Savaşı’nın Doğurduğu Sağlık Sorunları” raporu, “31 bin’den fazla ABD’li askeri personelin yaralandığı ve askerlerin büyük bir kısmının travma sonrası stres bozukluğu yaşadığını” belirtiyor.

İşgalin ABD’ye maliyeti 4 trilyon dolar

ABD’nin 10 yıl önce Irak’ı işgal etmesinin faturası resmi rakamlara göre yaklaşık 800 milyar dolar, ancak dolaylı maliyetlerle bu rakam 4 trilyon doları buluyor. ABD’nin savaş sonrası Irak’ın yeniden inşası amacıyla yapılan harcamaları inceleyen özel müfettiş Stuart Bowen’ın yayınladığı rapora göre, işgalin maliyeti 797 milyar dolar. Ancak uzmanlar savaşın faturasına fırsat ve dolaylı maliyetlerin de eklenmesi gerektiğini düşünüyor. Finansal veriler sağlayan site Market Watch’a göre, işgalin, Aralık 2011’den sonrakilerle ABD’ye direkt ve dolaylı toplam maliyeti 4 trilyon doları buluyor. 1,5 milyon kişi işgal yüzünden öz yurdundan ayrılmak zorunda kaldı

Brookings Enstitüsü uzmanı Elizabeth Ferris’e  göre istatistikler işgalin sonuçlarını anlatmakta yetersiz kalıyor. Çok sayıda Iraklının hayatının alt üst olduğunu vurgulayan Ferris, “Ailelerini kaybettiler ve evlerine de dönemiyorlar” diyerek, işgalin en dramatik yanlarından birinin evlerini terk etmek zorunda kalan Iraklılar olduğunu ifade etti. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin Ocak 2012 tarihli verilerine göre, 1 milyon 428 bin Iraklı, Suriye başta olmak üzere bölge ülkelerine göç etti. Bu ülkelerde mültecilik veya oturum hakkı tanınmayan Iraklılar, eve döndüklerinde ise evlerini yıkılmış buluyor ya da evlerinde başkalarının yaşadığını görüyor. Bu yüzden Iraklıların eve dönüşü bir çözüm yolu olarak görmedikleri belirtiliyor. Uluslararası Göç Örgütü 2012 raporuna göre 2006;da ülkesine dönmek isteyen Iraklıların oranı yüzde 45 iken, 2012 ise bu oran yüzde 6;ya kadar düştü. Ülke dışına göç edenlerin yanı sıra, 1 milyon 332 bin 382 Iraklı da kendi ülkesinde mülteci hayatı sürdürüyor. Bunlardan 467 bin 565’i ülke genelindeki olumsuz yaşam koşulları sunan 382 farklı yerleşim biriminde yaşıyor. BMMYK’ya göre, 31 milyon Iraklı’dan en az 3 milyonu işgalden olumsuz etkilendi ve halen hayat şartları normale dönmedi.

Akit