Rah­met­li Özal’ın me­zi­yet­le­rin­den bi­ri­si de gün­de­mi yön­len­dir­mek­ti. Or­ta­ya bir laf atar, hay­di ba­ka­lım, tüm ka­lem ve söz es­na­fı o la­fın pe­şi­ne dü­şer­di. Baş­ba­kan Er­do­ğan da -bel­ki ir­ti­ca­len, bel­ki plan­la­ya­rak- gün­dem be­lir­le­yen söz­ler sarf edi­yor. “Ham­dol­sun” di­yor, “te­ğet geç­ti” di­yor, “ümü­ğü­mü­zü sık­tır­ma­yız” di­yor ve yo­rum­lar peş pe­şe di­zi­li­yor. Baş­ba­kan son ola­rak “kriz psi­ko­lo­jik” de­yin­ce mu­tad yo­rum­lar yi­ne sö­kün et­ti.
***
Yok efen­dim şir­ket­ler psi­ko­lo­ji­den mi ba­tı­yor­muş, ar­tan iş­siz­lik, dü­şen ci­ro­lar, ka­pa­nan kre­di­ler psi­ko­lo­jiy­le na­sıl izah edi­lir­miş! Or­ta­da, dün­ya eko­no­mi­si­ni sar­san bir kriz var ve bu­nun ge­tir­di­ği za­rar­lar, hat­ta yı­kım­lar ola­cak­tır. Olu­yor da... La­kin eko­no­mi­de so­nuç­la­rın ra­kam­sal ol­ma­sı, se­bep­le­rin psi­ko­lo­jik ol­ma­ya­ca­ğı an­la­mı­na gel­mez. Hak­kın­da “ba­tı­yor­muş” de­di­ko­du­su çı­kan ni­ce şir­ket­le­rin hiç yok­tan bat­tık­la­rı bir pi­ya­sa ger­çe­ği­dir. Ta­bi­i ki her ik­ti­sa­di bo­zul­ma psi­ko­lo­jik se­bep­ten de­ğil­dir. Ama psi­ko­lo­jik fak­tör­ler, kö­tü­le­şen bek­len­ti­ler, eko­no­mik bo­zul­ma­nın hem şid­de­ti­ni, hem hı­zı­nı ar­tı­rır.
***
Bir oran ver­mek müm­kün de­ğil ama, bu­gün Tür­ki­ye’de ya­şa­nan ve pi­ya­sa­yı bu­nal­tan da­ral­ma­nın önem­li bir kıs­mı bek­len­ti­le­rin kö­tü­leş­me­sin­den ve te­dir­gin­li­ğin “bu­la­şı­cı has­ta­lık gi­bi” ya­yıl­ma­sın­dan kay­nak­la­nı­yor. Dün­ya­da­ki kriz Tür­ki­ye’yi de et­ki­ler­ken, içe­ri­de es­ti­ri­len fe­la­ket ha­va­sı bu et­ki­nin “his­se­di­len şid­de­ti­ni” bir kat da­ha art­tı­rı­yor. 8000 iş­çi­nin ça­lış­tı­ğı bir fab­ri­ka­da iş­ten çı­ka­rı­lan 300 ki­şi ha­ber bül­ten­le­rin­de ilk ha­ber olur­sa, yıl­lar­dır te­fe­ci­le­re borç­la­rı yü­zün­den dar­bo­ğaz­da olan bir iş ada­mı­nın in­ti­ha­rı “kriz kur­ba­nı” şek­lin­de yan­sı­tı­lır­sa, var olan te­dir­gin­lik ye­ri­ni umut­suz­lu­ğa bı­ra­kır, ya­şa­nan da­ral­ma da fe­la­ket ola­rak al­gı­la­nır. Tür­ki­ye’de ya­şa­nan da tam ola­rak bu­dur. Kim­se kri­zi “yok sa­ya­lım” de­mi­yor. Ama mi­de­sin­de ül­ser baş­lan­gı­cı olan bir ada­ma “kan­ser” teş­hi­si koy­ma­ya kal­kar­sa­nız, onun iyi­leş­me şan­sı­nı zo­ra sok­tu­ğu­nuz gi­bi, umu­du­nu da yok eder­si­niz.