1864 bü­yük Çer­kez sür­gü­nüy­le il­gi­li ta­ri­hî fo­toğ­raf­la­ra (Tİ­ME­TÜRK si­te­sin­de) bak­tım. Bu fa­ci­a sa­de­ce Çer­kez­le­ri il­gi­len­dir­mez, bü­tün Müs­lü­man­la­rı il­gi­len­di­rir. Keş­ke,  kü­çük fa­kat çok çar­pı­cı ve et­ki­le­yi­ci bir bro­şür çı­kar­tıl­sa ve bu bü­yük sür­gün fa­ci­ası bü­yük kit­le­le­re an­la­tı­la­bil­se. Gü­nün bi­rin­de,  Bir­le­şik Kaf­kas­ya Fe­de­ral İs­lam Cum­hu­ri­ye­ti ku­ru­la­ca­ğı­na ina­nı­yo­rum. Çer­kez­le­rin bir kıs­mı­nın ken­di ana­yurt­la­rı­na dö­nüp ora­da hür ve hay­si­yet­li bir ha­yat sü­re­cek­le­ri­ni ümid edi­yo­rum.

Bir­le­şik Kaf­kas­ya Fe­de­ral İs­lam Cum­hu­ri­ye­ti, Müs­lü­man Tür­ki­ye ile çok sı­kı bağ­lar ve iş­bir­li­ği ya­pa­cak­tır. Vi­ze­siz gi­di­lip ge­li­ne­cek­tir. Da­ha son­ra, bir­ta­kım ka­yıt­la­ra ve şart­la­ra ria­yet edil­mek şar­tıy­la kim­lik kar­tıy­la­…

Kaf­kas­ya Müs­lü­man­la­rı­nın, kur­tul­mak ve yü­cel­mek için mut­la­ka bir­leş­me­le­ri şart­tır. Bu bir­leş­me an­cak İs­lam bay­ra­ğı al­tın­da olur.

Kaf­kas­ya­’nın kur­tu­lu­şu İmam Şa­mil haz­ret­le­ri­nin zih­ni­ye­ti, ah­la­kı,  ci­ha­dı ve me­to­du ile olur. O, bü­tün Müs­lü­man­lar için gü­zel bir ör­nek ol­muş­tur. İki ka­nat­la uçar­dı. Bi­ri Şe­ri­at, bi­ri ta­ri­kat. Nak­şî ve Ka­di­rî ta­ri­kat­la­rı­nı  or­du ha­li­ne ge­tir­miş, mü­ri­dizm ha­re­ke­ti­ni baş­lat­mış­tır. 19’un­cu mi­la­dî as­rın Hz. Öme­r’­idir. As­rın gav­sı Ha­lid-i Bağ­da­dî haz­ret­le­rin­den hi­la­fet ve ica­zet al­mış­tır. İh­la­sın ve is­la­mî fa­zi­let ve me­zi­yet­le­rin tim­sa­li­dir. Tas­hih-i iti­ka­da ve beş va­kit na­ma­zın ika­me­si­ne çok dik­kat eder­di. Bir ke­re­sin­de ya­ra­lan­mış,  uzun müd­det ko­ma­da kal­mış­tı, şuu­ru ye­ri­ne ge­lin­ce ilk sö­zü, “Na­maz vak­ti geç­ti mi?” ol­muş­tu. Onun bü­yük­lü­ğü kar­şı­sın­da düş­man­la­rı bi­le say­gıy­la eğil­miş­tir.

Kaf­kas­ya­lı Müs­lü­man­la­rın ara­sı­na, Şâ­mil ru­hu­nu kö­relt­mek is­te­yen bir­ta­kım giz­li Ya­hu­di­ler  sız­mış­tır. Bun­lar dış­tan Müs­lü­man gö­rü­nü­yor ama iç­le­ri, asıl kim­lik­le­ri Ya­hu­di­lik­tir. Bun­la­ra çok dik­kat edil­me­li, tu­zak­la­rı­na dü­şül­me­me­li­dir.
Baş­ta Çer­kez­ler ol­mak üze­re     bü­tün Müs­lü­man Kaf­kas­ya­lı­la­rı bu sü­tun­dan hür­met­le se­lamlı­yo­rum. İs­lam Bir­li­ği­’nin ku­rul­ma­sın­da, Hi­la­fe­t’­in ih­ya­sın­da, Müs­lü­man­la­rın Üm­met ça­tı­sı al­tın­da teş­ki­lat­lan­ma­sın­da on­la­ra bü­yük va­zi­fe­ler dü­şü­yor.

Çer­kez­ler için en bü­yük teh­li­ke, İs­la­m’­dan ko­pup dün­ye­vi­leş­mek, se­kü­ler­leş­mek­tir.

Ya­kın ta­ri­hi­miz­de Çer­kez asıl­lı bü­yük ule­ma, me­şa­yih, ri­cal-ı dev­let ye­tiş­miş­tir. Bun­lar­dan bi­ri Düz­ce­li Mu­ham­med Zâ­hid el-Kev­se­rî­’dir.  Şey­hü­lis­lam Mus­ta­fa Sab­ri Efen­di­’nin  Ders Ve­kil­li­ği­ni yap­mış­tır. 1922’de Tür­ki­ye­’den hic­ret et­miş, Mı­sı­r’­da ölün­ce­ye ka­dar Ehl-i Sün­net  İs­lam­lı­ğı­nı sa­vu­nan  kıy­met­li eser­ler ya­yın­lan­mış­tır. Ona yir­min­ci mi­la­dî as­rın İmam Ga­za­lî­’si di­yen­ler ol­muş­tur.

İman­lı, âlim, ârif, Hak­ka hiz­met­kar, ah­lak­lı, fa­zi­let­li Çer­kez­le­re mu­hab­be­tim çok­tur. Ve­fat et­miş olan­la­rı­nı rah­met­le anı­yor, ha­yat­ta bu­lu­nan­la­ra tev­fi­kat-ı ila­hiy­ye, ha­yır­lı ba­şa­rı­lar ve hiz­met­ler di­li­yo­rum.