Francis Gary Powers isminin Soğuk Savaş’ın sembollerinden birisi haline gelmesini sağlayan, 1 Mayıs 1960’da  bir U-2 uçağı ile İncirlik’ten havalanarak, Pakistan Peşmer Üssü üzerinden Sovyet topraklarına girmesi ve aynı gün Soyvetler tarafından düşürülmesi idi.  Normalde parçalanması ve pilotunun ölmesi gereken bir durum olduğu halde aksi olunca, ABD’nin hazır hikâyeleri tutmadı ve Kruşçev ABD’ye ait bir casus uçağını düşürdüklerini açıkladı. Düşürülen U-2 uçağının Türkiye’deki bir üsten kalkmış olması Sovyetlerle Türkiye’yi karşı karşıya getirdi ve Sovyetler Birliği Türkiye’nin ‘suç ortağı’ olduğunu iddia etti. Türk hâriciyesi ise bu uçuşun kesinlikle bilgileri dahilinde olmadığı yönünde açıklamalar yaptı. Durum içinden çıkılmaz bir hâl alınca U-2 uçuşları iptal edildi ve İncirlik’teki müfreze California’ya taşındı. 

Peki, ABD İncirlik’ten istihbarat uçuşlarına son verdi mi? Vermediği 1965 sonundaki bir RB-57 uçağının Karadeniz üzerinde düşmesiyle anlaşıldı. 

İncirlik Üssü, inşaatının başladığı 1951’den bugüne kadar, gerek Türkiye-ABD ilişkilerinin gerekse bölgedeki krizlerin hep odağında oldu. Zaman zaman pazarlık konusu olan üs, Amerika ile özdeşleştirildiği için iç siyasette de daima ‘bağımsızlık’ tartışmalarının merkezinde yer aldı. 

‘Üs’ kelimesinin hegemonik çağrışımından dolayı “Ortak Savunma Tesisi” denilse ve hukuken Türk Silahlı Kuvvetleri’nin mülkü olsa da İncirlik Üssü, kamuoyunda Amerikan Üssü olarak algılandı ve sembolleşti. Üssün hukuki statüsü önce 3 Temmuz 1960’da imzalanan Ortak Savunma ve İşbirliği Antlaşması (OSİA) ile, daha sonra da günümüze kadar yürürlükte kalan 29 Mart 1980 tarihli Savunma ve Ekonomik İşbirliği Antlaşması (SEİA) ile belirlendi. Bir ana ve üç tamamlayıcı antlaşmadan ibaret olan SEİA, BM ve NATO antlaşmalarında belirlenen ilkeleri esas kabul eder ve antlaşmanın 5. maddesi üssün NATO amaçları doğrultusunda ABD tarafından kullanımına izin veren temel maddedir. Bugün ABD’nin kullandığı en büyük 13 üsten biri olan ve 50-90 arası nükleer silah bulunduğu tahmin edilen İncirlik, Ortadoğu ve Orta Asya bölgesinde ABD kuvvetlerine açık olan en büyük hava üssü olma özelliğini taşıyor ve hâlen bin beşyüz Amerikan askeri üste görev yapıyor. 

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarına istinaden 23 Haziran 2003 tarihli 5755 sayılı gizli Bakanlar Kurulu kararı ile ABD’ye Irak’ın yeniden inşası kapsamında lojistik amaçlı kullanım izni de verilen İncirlik Üssü, özellikle Irak ve Afganistan’a yönelik operasyonlarda hayati bir lojistik merkez haline geldi. Dönemin ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Daniel Fried’in açıklamasına göre, 2007’de Irak’a gönderilen kargonun % 74’ü İncirlik üzerinden gönderildi ve İncirlik’ten kalkan kargo uçakları üç bin dört yüz sorti yaparak Irak ve Afganistan’daki Amerikan birliklerine kırk milyon galon yakıt taşıdılar. Yine askeri yetkililer 2010 yılında ABD’nin bölgedeki hava desteğinin % 46’sının İncirlik üzerinden sağlandığı yönündeki bilgileri Kongre’nin ilgili komitelerine raporlamışlardır.     

Tüm bu bilgiler İncirlik’in yıldızının hiçbir zaman sönmeyeceği ve önemini koruyacağını gösteriyor. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu hafta sonu yaptığı açıklamada İncirlik’in DAEŞ’e karşı operasyonlar için henüz kullanıma açılmadığını ifade etmekle birlikte bu konuda bir mutabakata varıldığının da altını çizdi. 

Bu meselede kritik soru şu: İncirlik üzerinden yapılacak operasyonlar sadece DAEŞ hedeflerine yönelik mi olacak ve Türkiye bunun karşılığında özellikle ‘güvenli bölge’ ve ‘uçuşa yasak bölge’ gibi kritik taleplerini alabilecek mi? 

Suriye krizinin derinleşmesine sebep olan Batı ülkelerinin İncirlik üzerinden, bilhassa Suriye’deki muhalif gruplara ve sivillere yönelik kasıtlı-kasıtsız muhtemel saldırıları ve Esed rejimini kollayan tavırları ile bizi yeni krizlere sokma ihtimalleri şimdi çok daha yüksek! 

Artık hata yapma lüksümüz hiç yok...