Nizâmülmülk’ün “Siyâsetnâme” isimli eseri, bugün bile siyâsetle uğraşanların el kitabı olabilecek değerdedir…
Çok geçerlidir…
Çok gereklidir. (Eserin ilavesiz doğru bir nüshası, İstanbul’da Süleymâniye Kütüphânesi, Molla Çelebi kısmında 114 numarada mevcuttur).
Nizamülmülk bu eserinde, hükümdarlara ve devlet adamlarına birçok örnekler vererek yol göstermekte, tecrübelerini aktarmakta ve devlet yönetiminin çeşitli yönleri konusunda bilgilendirmektedir.
Eser o kadar önemlidir ki, bizzat kendisi eserinin ön sözünde, “Her hükümdar veya devlet başkanının bu eseri okuması gerektiğini” söylemektedir.
Şimdi artık “Siyasetname”den “öğütler” faslına gelelim…
Ancak ben kısa hatırlatmalar yapacağım; onları genişletip örneklemek tamamıyla size kalmış…
1. “Yönetici hiçbir zaman memurlarının durumundan gafil olmamalı, devamlı kontrol etmeli, zulüm ve hıyanet zuhur ederse, memuriyetten derhal almalı...
Anlaşılan, “Bırakınız çalsınlar”, “Bırakınız işlerini yoluna koysunlar”, “Varsın bugün git yarın gel desinler” anlayışı bize sonradan musallat oldu.
2. “Yönetici, büyük bir işe bir memur tayin ettiğinde peşini bırakmamalı, onun ardından mutlaka bir müfettiş göndermeli...
Bu gerçeği görebilseydik, ya da bu öğüdü bilip tutabilseydik, Türkiye’nin işleri bu denli aksar, bürokrasimiz küpünü doldurma fırsatı bulabilir miydi?
3. “Yönetici, inkâr ve küfürle ayakta kalabilirse de zulümle ayakta kalamaz, idareci idare ettiklerine asla zulmetmemeli, âdil olmalı...
Birileri umarım bu yazının ille de bu maddesini okur. Okur da sayı ile kendine gelir!
4. “Hükümdar, memleketin yıkılmasına çalışan, haram iş işleyen, devlet sırrını açıklayan, diliyle hükümdara dalkavukluk ederken, kalbiyle düşmanlık eden suçluları bağışlamamalı.
Bir örgütün tarifi gibi sanki. Ne dersiniz; Ergenekon’u hatırlatıyor mu?
5. “Yönetici, dünyanın dört bir köşesine elçiler ve casuslar göndermeli. Ülkenin meşhur yollarının üzerine haber alma merkezleri kurmalı...
Galiba bu madde fazlasıyla yerine getiriliyor ve “Siyasetname”nin güne uyarlanan nadir maddelerden birini teşkil ediyor…
Öyle ya dinlenmeyen telefon, izlenmeyen bilgisayar kalmamış gibi!
6. “Yönetici, maaşların ve yollukların vaktinde ödenmesine dikkat etmeli...
Bu konuda da yöneticilerimizin pek titiz olduğu söylenemez. Sanırım kitabın bu yüzüne hiç bakmamışlar!
7. “Devlet işlerini ehline danışarak yürütmeli, kendi başına iş görmemeli; herkesin, zıt da olsa fikrini açıkça ortaya koymalarını sağlamalı...
“Siyasetname”nin yazarı Nizamülmülk, günümüzden yaklaşık bin sene önce parlamenter sistem öneriyor…
Bu sistemi yıllardır niye oturtamadığımızı, neden “insan hakları eksenli demokratik bir yapı” oluşturamadığımızı derin derin düşünmemiz gerekiyor.
8. “Yönetici, yetişmiş insanları kolayca harcamamalı, ama yaptıkları hatayı tekrarlamamalarına da izin vermemeli...
Medyaya kalsa her gün birkaç siyasetçi ile birkaç bürokratı harcamak gerekiyor...
Ancak mutlaka bunların sivil olması lâzım: Zira medyanın dişi bazı alanlara geçmiyor.
9. “Yönetici, zevk u sefadan uzak durmalı, devlet kaynaklarını kullanırken kılı kırk yarmalı...
Önerildiği gibi, devletimizi yönetenler zaman zaman gösteri ve gösteriş tutkusuna kapılmasalar da, devletimizi geçmişimizden gelen “tasarruf” ahlâkıyla yönetselerdi, tabii millet de bu çizgide yaşamaya çalışsaydı sık sık karşı karşıya kaldığımız ekonomik krizlerle bu denli sarsılmayabilir, hatta Osmanlı’da olduğu gibi “kriz” kavramıyla hiç tanışmayabilirdik.
10. “Bu dünya, hükümdarların amel defteridir. İyi olurlarsa iyilikle, kötü olurlarsa kötülükle, nefretle anılırlar...
Bizi yönetenler bu maddeyi iyi okusunlar. Bu maddenin temelinde, Hz. Ömer adaletini arayış vardır. Biliyorsunuz Halife Hz. Ömer, her gün ölümü-hesap gününü hatırlatması için kendi kesesinden adam tutmuştu.
11. “Haksız yere kan dökülmesine mani olmak yöneticilerin üzerine farzdır. Vergi memurları ve işlerini denetlemek, gelirini giderini bilmek, devlet mallarını korumak, hazine ve ambarın doluluğunu, boşluğunu ölçmek, düşmanın zarar vermesini önlemek de vazifeleridir...
Bu maddeyi Maliye Bakanımız Sayın Unakıtan’ın dikkatine sunup geçelim…
12. “Peygamber Efendimiz’in buyurduğu gibi, “İşlerin hayırlısı orta yolu takip etmektir.”
13. “Yönetici, yapacağı her işte Allah’ın rızasını gözetmeli, O'nun emrine boyun eğerek, yoluna ve kuluna hizmet etmelidir.
Son iki maddeyi de devletin zirvelerinde oturan siyasetçi ve yüksek bürokratlarımız dikkatle okumalı ve iliklerine kadar hazmetmelidirler.
Vesselam.