Osmanlı Coğrafyası'nın manevi mimarlarından Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Hazretleri 1331 yılında Kayseri'de doğmuştur.
231
Başta Hacı Bayram-ı Veli olmak üzere birçok talebe yetiştiren Somuncu Baba Hazretleri 1412 yılında Malatya'nın Darende ilçesinde vefat etmiştir.
331
Türbesi Somuncu Baba Külliyesi içerisinde yer almaktadır.
431
İşte kubbelerin üstadı olarak bilinen fotoğraf sanatçısı Cemil Şahin'in gözünden Somuncu Baba Türbesi Kulliyesi ve Es Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı'nın eşşiz fotoğrafları...
(Derleme: Ferhat Esnek)
531
Yıl 1399
Niğbolu Savaşı’na bir şükür nişânesi olarak yaptırılan Bursa Ulu Cami’nin inşaatı tamamlanmış ve açılış günü gelmiştir.
631
Cuma günü yapılan açılış programında Padişah Yıldırım Bâyezid Han, ilk hutbeyi damadı Emir Sultan Hazretlerinin okumasını ricâ eder.
731
Manevi hallere vâkıf olan Emir Sultan Hazretleri “Sultanım! Bu beldede benden daha âlim kimseler vardır, zamanın büyüğü burada iken bana vaaz etmek düşmez. Bu şeref halkın Somuncu Baba dediği, Şeyh Hâmid’e aittir.” diyerek Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Hazretlerini işaret eder.
831
Yüksek tevazu sahibi Somuncu Baba, elbette devlete olan saygısından dolayı halkın önünde Sultanı redd etmez. Sırrının fâş olmasının Mahcupluğu ile ayağa kalkan Somuncu Baba, hutbeye çıkar ve Fatiha Suresinin tefsirine başlar.
931
Öyle ki Fatiha Suresinin işâri tefsirini yapıp 7 farklı şekilde açıklar. Onun büyük bir veli ve âlim, ayrıca hem zâhir, hem de bâtın ilimlerine vakıf olduğu bu vaaz ve hitâbetiyle açıkça ortaya çıkar.
1031
Somuncu Baba’nın hutbesi Bursalıları derinden etkilemiştir. O günden sonra herkes Somuncu Baba Hazretlerinden bahsetmektedir. O ise “Şöhret Âfettir” düstûrunca talebelerini de almış Bursa’dan ayrılmıştır.
1131
Talebeleri ile birlikte daha önce de yaşadığı Aksaray’a gelir.
1231
Talebelerinin meşhurlarından Hacı Bayram-ı Veli’yi irşâd vazifesiyle Ankara’ya görevlendiren Somuncu Baba Hazretleri, oğullarından Yusuf Hakiki Baba’yı da Aksaray’a görevlendirir ve diğer oğlu Halil Taybi ile birlikte Hac vazifesi için Kutsal Topraklara giderler.
1331
Hac dönüşü Somuncu Baba Hazretleri hayatının son günleri için inzivaya çekileceği Malatya’nın gül kokulu beldesi Darende’ye teşrif eder.
1431
Son günlerinde burada Tohma çayının kenarına yapmış olduğu çilehanesi ve kurmuş olduğu dergâhı ile hizmetlerini sürdürür. Nihayet 1412 yılında burada vefat eder.
1531
Cenaze namazını Hacı Bayram-ı Veli hazretleri kıldırır ve Darende’de halvethanesinin bulunduğu yere defnedilir.
1631
Zamanla O’nun soyundan gelen evlatları ve talebeleri O’nun miras bıraktığı hizmetlerini devam ettirirler. Somuncu Baba Hazretleri döneminde halvethane olarak kullanılan bu ilim merkezi vefatından sonra sevenlerinin ziyaret edeceği bir Külliye’ye dönüşür.
1731
Külliye’nin hizmetleri ve de ziyaretçilerin ibâdetlerini daha rahat yapabilmeleri için Cami’nin ihtiyaçları Somuncu Baba’nın evlatları önderliğinde yapılır.
1831
Somuncu Baba Hazretlerinin soyu Darende’de oğlu Halil Taybi Hazretleri ile yaşamaya devam eder. Hz.Peygamber(sav)’in neslinden gelen evlatlarına büyük önem veren Osmanlı Devleti, gönderdiği fermanlarla O’nlara ve hizmetlerine destek olur.
1931
Somuncu Baba’nın soyundan gelen Hâtip Hasan Efendi(ks) Cumhuriyetin ilk yıllarında Cami İmam-Hatîbi olarak görev yapar.
2031
1945 yılında yaşanan Tifo salgınında vefât eden Hatip Hasan Efendi’nin yerine Cami İmam-Hatibi olarak 20.Yüzyıl mutasavvıflarından Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi görevlendirilir.
2131
Örnek ve önder bir şahsiyet olan Osman Hulusi Efendi Somuncu Baba Camii’nin imâr ve ihyâsı için çeşitli dernekler kurar ve Camii’nin restorasyon faaliyetlerini yürütür.
2231
Çeşitli derneklerin başkanlığını bir arada yürüten Hulusi Efendi, hizmetlerin tek bir çatı altında toplanması gayesiyle Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı’nı kurar.
2331
1986 yılında kurulan Vakıf başta Somuncu Baba Camii olmak üzere Darende genelinde bulunan çeşitli Camilerin bakım ve onarımının yanısıra eğitim ve sosyal alanlarda da faaliyet göstermeye başlar.
2431
Osman Hulusi Efendi 1990 yılında vefat eder ve Somuncu Baba Camii’ne defnedilir. O’nun vefatından sonra Es-Seyyid Osman Hulusi Efendi Vakfı Genel Başkanlığına oğlu ve halefi Hamid Hamidettin Ateş Efendi geçer.
2531
1990 yılından itibaren Hulusi Efendi Vakfı önderliğinde Somuncu Baba Camii’nde imar ve ihya faaliyetleri yeniden başlar. Öncelikle Cami’yi yukarıdan tehdit eden kaya parçası alınır. Ardından aslına uygun olarak Cami yeniden restore edilir.
2631
Hazire bölümü, balıklı kuyular ve türbe kısmında yapılan yeniliklerle manevi havasının yanısıra mimari görünümü ile de dikkatleri çekmeye başlar.
2731
Türbe bölümüne yapılan restorasyonun ardından ziyaretçilere daha iyi hizmet verebilmek için zaman içerisinde ek camii, yeni camii, müze ve kütüphane birimleri ile bu nadîde mekan bir Külliye’ye dönüşür.
2831
Somuncu Baba Hazretlerinden 6 asır sonra bu güzel mekanın Külliye’ye dönüştüğü gün açılışı bir Cuma günü yapılır ve ilk açılış hutbesi Somuncu Baba Hazretlerinin 25.Kuşaktan torunu Es-Seyyid Hamid Hamidettin Efendi tarafından okunur.
2931
Hamid Hamidettin Efendi tıpkı ecdâdı gibi Fatih Suresi ile açar câmiyi. Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Külliyesi olarak günümüzde ziyaretçilerine hizmet veren Külliye yerli ve yabancı binlerce misafir tarafından ziyaret edilmekte, manevi havası ve dikkat çeken mimari özellikleri ile ziyaretçilerini etkilemektedir.
3031
Somuncu Baba Külliyesi Teknik Özellikleri
Şeyh Hamid-i Veli Somuncu Baba Hazretlerinin türbesinin bulunduğu bölümdeki Cami 4. Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid Han dönemi eseri olup kare planlı özelliktedir. Yapı, trompların teşkil ettiği yedigen bir kasnak ile kubbeyi taşır.
3131
Birer tane doğu ile batıya, iki de kıbleye açılan tavan pencerelerine ek olarak kubbe kasnağından yedi yüzeyde, şevli pencereler bulunmaktadır.