Geçtiğimiz Cuma akşamından itibaren aralıksız saatlerce beynimizi inleten bir ses duymaya başlamıştık, bomba patlaması sesine oldukça benzeyen ve hatta birçok kez bomba patlamasıyla karıştırılan bu sesin nedeni ise sonik patlamalar.
Sonik patlama sesi ve insan üzerindeki etkileri
YAYINLAMA:
GÜNCELLEME:
114
214
Öncelikle nedir bu sonik patlama? Sonik patlama (sonic boom), ses hızında veya ses hızının üzerinde bir hızda hareket edilmesi sonucu meydana gelen bir olay. Ses hızı, deniz seviyesinde ve 21ºC sıcaklıkta yaklaşık 1235.5 km/sa'dir. Günümüzün havacılık teknolojisinde bu hızın aşılması pek zor olmadığı için de sonik patlamalar meydana gelebiliyor.
314
Örneğin F-16'lar, ses hızından daha hızlı uçabildikleri için sonik patlama meydana getiriyorlar.
414
Bu durumda akla şu soru geliyor: Neden sürekli ses hızını aşan uçakların seslerini duymuyoruz? Yanıt basit: Ses hızını aşan uçakların yarattığı sonik patlamanın yerden duyulabilmesi için uçakların baya bir alçaktan uçması gerek.
514
Bu durumu biraz daha açalım. Uçaklar hareket halinde iken, devamlı bir şekilde, bulundukları konumdan dışarıya doğru giderek genişleyen küresel ses dalgaları oluşur (görselde görüldüğü gibi). Bu dalgalara ses dalgaları adı verilir ve hızları o anki atmosfer koşullarına göre değişir.
614
Uçak bu hıza ulaştığı anda sesle aynı hızda ilerlediği için ses duvarının da tam sonuna dayanmış olur ve oluşan tüm dalgaları da önüne katar.
714
Bu dalgalar moleküller üzerinde titreşim etkisi yarattığından, üst üste binmiş ses dalgalarının titreşim etkisi de katlanmış olur.
814
Bu durum neticesinde artık bir şok dalgası oluşmuştur. Aynı zamanda yüksek basınca sahip bir hava duvarı da ortaya çıkar. Jetler bu duvarı delip ses hızını aşarlar, bu sırada da ortaya müthiş bir gürültü çıkar. Eğer bu olay yükseklerde gerçekleşiyorsa, şok dalgası yere ulaşamayacağından bir şey duyulmaz. Olay yere yakınsa kulakları sağır edebilecek derecede güçlü bir gürültü duyar, hatta dalgaların titreşim etkileri nedeniyle şiddetli şekilde sarsılırız. Özetle sonik patlama sesinin bilimi böyle.
914
Gelelim bu seslerin insan fizyolojisi ve psikolojisi üzerindeki etkilerine.
1014
Sonik patlamaların neden olduğu etkilerden bazıları sürekli tedirgin olma durumu, aktivitelere eşlik edememe ve hareket bozukluğu, düzensiz ve huzursuz uyku problemi olarak sıralanıyor. Uzmanlar sonik patlamalara maruz kalan insanların tepkilerinin gözle görülür ölçüde değiştiğini ve olumsuz yönde seyretmeye başladığını gözlemlemiş.
1114
Bunlar dışında kan basıncının yükselmesi ve kalp atışlarının düzensiz hale gelmesi de meydana çıkan olumsuz etkilerden.
1214
Ayrıca vücudu kontrol etme kabiliyetinin düştüğü de biliniyor. Kol veya bacaklarda seğirme, tutulma, halsizlik veya ağrı hissedilebilir.
1314
Bu etkilerin süresi çok uzun olmasa da bazı durumlarda maruz kalan kişilerin uyku düzenlerinin düzelmesinin uzun zaman aldığı tespit edilmiş.
1414
Üstelik bu dalgalar sadece insanları da etkilemiyor, hayvanlar üzerinde de hem psikolojik hem de fizyolojik olarak hemen hemen aynı etkiler oluşuyor.