Kıdem ve İhbar Tazminatı Nedir? Kimler Alabilir?

İş Kanunu’na bağlı olarak bir kurumda sigortalı olarak çalışan kişinin, kıdem tazminatına hak kazanma sebeplerinden biri nedeniyle işinden ayrılması durumunda kendisine verilen paraya kıdem tazminatı denir.

Kıdem tazminatı hesaplamasında, kişinin son ay aldığı brüt maaşına bakılır.

Örnek: Bir kişi bir işyerinde 5 yıl çalışmışsa ve brüt maaşı 1500 TL ise, kıdem tazminatı 1500 TL x 5=7500 TL’dir. Bu ücretten damga vergisi kesilir.

Kıdem Tazminatına Hak Kazanma Sebepleri Nelerdir?

-Kendi isteğiyle işyerinden ayrılmamış olmak,

-Kadın işçilerin evlilik nedeniyle işinden ayrılmak istemesi ve 1 yıl içinde bu durumu evliliği gösteren belge ile işverene sunması,

-Askerlik nedeniyle işyerinden ayrılmak,

-Sağlık sebepleri ya da zorlayıcı sebepler nedeniyle işten ayrılmak,

-4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. md. 2. bendindeki kurallar dahilinde  işverenin ahlak ya da iyi niyet kurallarına aykırı hareket ettiğini gerekçe göstererek işten ayrılmak,

- 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25.md 2. bendinde gösterilen sebepler dışında işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymadığı gerekçe gösterilerek çıkarılması,

-Emeklilik hakkının kazanılması, gerekli prim ve gün sayısının tamamlanması.

Tüm bu şartların oluşması ve işçinin aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olması halinde, işçi kıdem tazminatı hakkından yararlanır.

Burada dikkat edilmesi gereken; aynı işveren çatısı altında birden fazla işyerinde çalışılması durumunda, hizmet sürelerinin birleştirildiğidir.

Kıdem Tazminatında Zaman Aşımı Süresi Ne Kadardır?

Kıdem tazminatını kişi 10 yıl içinde almalıdır. 10 yıl geçmesine rağmen hak ettiği tazminatı almayan işçinin bu hakkı ortadan kalkar.

İhbar tazimatı nedir?

Süresi belirli olmayan sürekli hizmet akitlerinin İş Kanununun 13. maddesinde belirtilen esaslara uyulmadan sona erdirilmesi halinde işi terkeden işçi ya da işçinin işine son veren işveren aynı maddede belirtilen bildirim önellerine (iş akdinin feshedileceğinin belli bir süre önceden bildirilmesi) ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek durumunda kalacaktır. Bu şekilde ödenecek tazminat uygulamada "ihbar tazminatı" olarak adlandırılmaktadırihbar tazminatı

İhbar tazminatı, ihbar öneli verilmemiş işçilere verilmektedir. Eğer, işçiye işyerindeki (aşağıda belirtilen) kıdem süresine göre önceden iş akdinin feshedileceği belirtilmiş ve günlük iki saat iş arama izni kullandırılmış ise, ihbar öneli (veya ihbar tazminatı) verilmez. Bunun haricinde, işçinin ölümü, emekli olması, 1475/17-2. bendinde sayılan nedenlerden dolayı iş akdinin bildirimsiz feshedilmesi halinde ihbar tazminatı ödenmesine gerek bulunmamaktadır.

İhbar tazminatı, işçinin iş kanunundan doğan hakkıdır. Çeşitli sebeplerle işten çıkartılan işçiye çalışma süreleri göz önünde bulundurularak verilen tazminattır. İşveren ve işçi akdin feshinde bildirim sürelerine uymak zorundadır.

Kendi isteğiyle işten ayrılan işçi ihbar tazminatına hak kazanamaz. İhbar tazminatı üzerinden gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılır.

İş Kanunu işçinin çalışmış olduğu sürelere göre, akdin sona ermesine kadar geçecek süreleri göstermiş bulunmaktadır. Bu süreler işçinin kıdemine göre artan bir şekilde tespit edilmiştir. 1475 sayılı İş Kanununun 13. maddesinde, süresi belirli olmayan sürekli hizmet akitlerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekmektedir. Bu bildirim üzerine aşağıdaki sürelerin geçmesi üzerine hizmet akdi feshedilmiş olur.

1- İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta.

2- İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta.

3- İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta.

4- İşi üç yıldan fazla sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak sekiz hafta.

Hizmet akdi tarafların anlaşması ile bildirim süresinin geçmesi beklenmeksizin her zaman sona erdirilebilir. Belirtilen bu süreler asgari olup taraflar arasında yapılacak sözleşmeler ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilecektir. Taraflar arasında belirlenen süreler Kanunda öngörülen sürelerin altındaysa bu sürelerin yerine Kanundaki asgari süreleri uygulanır.

Çalışana ihbar süresince iş arama izni

2-4-6-8 haftalık ihbar süreleri içerisinde işveren, çalışana yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. Bu iznin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. İşveren yeni iş arama iznini vermez veya eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücret işçiye ödenir. İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırırsa, çalıştırdığı sürenin ücretini yüzde yüz zamlı öder.