Sık cezaya başvurmak, etkisini azaltıyor

Yrd. Doç. Dr. M. Oğuz Kutlu, eğitimde cezayı, 'öğretmenin istenmeyen davranışına karşı öğrenciyi hoşuna giden şeylerden alıkoyması ya da onun hoşuna gitmeyecek işler yaptırmasıdır' şeklinde tanımladı. 

Kabul edilse de edilmese de öğretmenlerin sınıf kontrolü ve yönetiminde cezaya yöntemini kullanmalarının bir gerçek olduğunu ifade eden Kutlu, tercih edilen cezaların farklılık gösterdiğini kaydetti. 

Dayağın, cezanın ötesinde bir uyulama olduğunu vurgulayan Kutlu, "Çünkü bu her şeyden önce yasal değildir. Ve eğitim açısından çok sakıncalıdır. Öğretmenler genelde istenmeyen davranışları düzeltme ve değiştirmede ceza kullanmaktadır. Çünkü, diğer yöntemler etkisiz kalmakta ya da çok yavaş çalışmaktadır." dedi. 

Konuyu, bir öğrencinin arkadaşına saygısız bir şekilde istenmeyen sözler söylemesi, bağırıp çağırması ya da itip kakmasını anlatarak örnekleyen Kutlu, öğretmenin bu davranışı yok etmesi için çok uzun bir zamanının olmadığına işaret etti. 

Kutlu, şunları söyledi: "Oysa öğrenciyle anlaşmaya çalışmak, sorunu çözmek için bir zaman ve çaba gerektirir. Çok çabuk sonuca ulaşmak için öğretmen ceza yöntemine başvurabilir. Böyle bir durumda öğretmen öğrenciyi sınıfın bir köşesinde yalnız oturtabilir ya da birlikte yaşamayı artık öğrenmelisin, burada yalnızca siz yoksunuz gibi yüksek sesle azarlayabilir."

Cezanın kısa süre için etkili ancak uzun dönemde bazı kötü sonuçlara neden olabileceğini dile getiren Yrd. Doç. Dr. M. Oğuz Kutlu, öğretmen tarafından azarlanan bir çocukta uzun süre okula karşı fobi gelişebileceğini bildirdi. 

Kutlu, şu uyarıları yaptı: "Yaptığı resmin iyi olmadığından dolayı sınıf panosuna asılmaması sonucunda öğrenci resim yapmayı reddedebilir. Cezanın bir diğer kötü etkisi model olma gücüdür. Öğretmen sınıfta önemli bir kişidir. Yaptığı bütün davranışlar sınıf tarafından dikkatlice izlenir ve benimsenir. Öğretmenin sınıfta bir öğrencisini sert bir biçimde cezalandırması diğer öğrenciler tarafından model olarak kabul edilir. Cezanın 3. etkisi ise bağışıklık kazanmasıdır. Cezanın tekrarı birey üzerinde düzeltici etkisini kaybedebilir. Diğer bir deyişle ceza ilk uygulandığında bireye verdiği rahatsızlığı daha sonraki denemelerde vermeyebilir."

Ceza metodunun genel olarak sınıfta etkili olmasına karşılık iki ucu keskin kılıç gibi başka sorunlara neden olduğunu ifade eden Kutlu, cezanın uygulanmasında şu hususlara dikkat edilmesini istedi: "Cezaya olabildiğince az başvurmak. Cezanın kullanılma sıklığı etkisini azaltmaktadır. Hatta sık sık cezaya başvurmak onun etkisini tamamen ortadan kaldırmaktadır. Öğrencinin hangi davranışının istenmeyen olduğu ve hangi sınıf kurallarına uymadığı açıklanmalıdır. Öğrenci neden cezalandırıldığını bilmediği zaman yanlış yorumlamalara veya sonuçlara gidebilir. Öğrenciye seçenekler sunarak kendisinin olumlu pekiştireç alması sağlanmalıdır. Örneğin ödevini yapmaya öğrenciyi cezalandırmak yerine ek süre vererek ödevini bitirmesinin sağlanması, dolayısıyla başarma duygusunu tatması sağlanmalıdır. Öğrencinin yaptığı istenmeyen davranışın istenen hareket haline çevrilmelidir. Örneğin; arkadaşlarıyla konuşan bir öğrenciyi tahtaya kaldırarak sorunun çözümünü isteyebiliriz."

Fiziksel cezadan sakınılması gerektiğini, öğrenciyi dayak ile cezalandırmanın yasal ve insani açıdan suç olduğun belirten Kutlu, sinirli olunduğu zaman cezaya başvurulmamasını önerdi. 

Kutlu, genel olarak insanın sinirli zamanında gösterdiği tepkilerin daha sert ve acımasız olduğunu açıkladı. İstenmeyen davranışın bitimini beklenmeden başında cezalandırılmasını kaydeden Kutlu, bu hususta öğretmenlere önemli görevler düştüğünü sözlerine ekledi.