Cari açık yükseldi

Türkiye'nin Ağustos ayı cari açığı, bir önceki yıla göre yüzde 101,7 oranında artarak 1 milyar 637 milyon ABD dolarından 3 milyar 302 milyon ABD dolarına yükseldi. Ocak-Ağustos dönemindeki cari açık ise bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında yüzde 46,5 artarak, 23 milyar 777 milyon ABD dolarından 34 milyar 838 milyon ABD dolarına yükseldi.

Merkez Bankası'ndan yapılan açıklamada, alt kalemler itibariyle incelendiğinde, ödemeler dengesindeki dış ticaret açığı bu yılın Ağustos ayında bir önceki yılın aynı ayına oranla yüzde 42,3 artarak 6 milyar 485 milyon ABD dolarına, hizmetler dengesi kaleminden kaynaklanan net gelirler yüzde 14,1 oranında artarak 3 milyar 664 milyon ABD dolarına ve gelir dengesi kaleminden kaynaklanan net giderler yüzde 22,7 artarak 627 milyon ABD dolarına yükseldi. 

Öte yandan, aynı dönemde cari transferlerden kaynaklanan girişlerin yüzde 34,2 oranında azalarak 146 milyon ABD dolarına düştüğü ifade edildi. Bu gelişmeler sonucunda 2008 yılının Ocak-Ağustos döneminde cari açık, bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırıldığında yüzde 46,5 oranında arttığıve 23 milyar 777 milyon ABD dolarından 34 milyar 838 milyon ABD dolarına yükseldiği belirtildi. Merkez Bankası açıklamasında, şu verilere yer verildi:


DIŞ TİCARET DENGESİ 


2008 yılı Ocak-Ağustos dönemi verilerine göre, ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret dengesi, bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 39,6 artarak 41.632 milyon ABD doları tutarında açık verdi. 2008 yılının sekiz aylık dönemi alt kalemler itibariyle incelendiğinde, altın dahil ithalat (CIF) harcamalarının bir önceki yıla oranla yüzde 35,8 oranında artarak 145.577 milyon ABD dolarına ulaştığı; ihracat (FOB) gelirlerinin yüzde 37,4 oranında artarak 92.489 milyon ABD dolarına ve tahmini bavul ticareti gelirlerinin ise yüzde 4,1 oranında azalarak 3.752 milyon ABD dolarına ulaştığı görülmektedir. 


HİZMETLER DENGESİ


Temmuz ve Ağustos ayları tahmini veriler olmak üzere, 2008 yılının sekiz aylık döneminde turizm gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine oranla yüzde 20,8 artarak 14.346 milyon ABD dolarına, turizm giderleri de yüzde 8,7 artarak 2.373 milyon ABD dolarına yükselmiştir. Bunun sonucunda, söz konusu dönemde net turizm gelirleri yüzde 23,5 oranında artarak 11.973 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 

Hizmetler başlığının diğer önemli bir kalemi olan taşımacılık kaleminde 2007 yılının sekiz aylık döneminde 144 milyon ABD doları net giriş olmuşken, bu yılın Ocak-Ağustos döneminde 302 milyon ABD doları tutarında net çıkış gerçekleşmiştir. İçinde bulunduğumuz yıl için taşımacılık kalemi alt kalemler itibariyle incelendiğinde, navlun kaleminde bir önceki yılın aynı dönemine oranla % 50,4'lük artışla 2.275 milyon ABD doları net çıkış; diğer taşımacılık kaleminde ise % 19,1 oranında artışla 1.973 milyon ABD doları tutarında net giriş gerçekleşmiştir.

Yurtiçinde yerleşik inşaat şirketlerinin yurtdışında gerçekleştirdikleri inşaat hizmetlerinden kaynaklanan net döviz girişi, 2007 yılının Ocak-Ağustos dönemine oranla % 24,7 artarak 642 milyon ABD doları olmuştur.

Yurtdışında yerleşik kişilerle gerçekleştirilen sigorta ve reasürans işlemlerine ilişkin verilerden oluşan sigorta hizmetleri kalemiyle ilgili olarak net gider, 2008 yılının Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine oranla % 14,9 azalarak 524 milyon ABD doları olmuştur.

Bu gelişmeler sonucunda, 2007 yılının sekiz aylık döneminde toplam 9.178 milyon ABD doları fazla veren Hizmetler Dengesi kalemi, 2008 yılının aynı döneminde % 20,1 artışla 11.024 milyon ABD doları fazla vermiştir.


GELİR DENGESİ 


Ücret ödemeleri ve yatırım geliri kalemlerinden oluşan gelir dengesi kalemindeki net çıkış, 2007 yılının Ocak-Ağustos dönemine göre % 20,6 oranında artarak 5.500 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. Yatırım geliri kaleminin altında kar transferlerinden oluşan doğrudan yatırımlar ve faizlerden oluşan diğer yatırımlarda gerçekleşen net çıkış, sırasıyla % 59,6 artışla 1.984 milyon ve % 25,6 artışla 3.888 milyon ABD doları olurken; portföy yatırımlarından kaynaklanan net giriş 443 milyon ABD dolarına ulaşmıştır.

2008 yılı Ocak-Ağustos döneminde uzun ve kısa vadeli kredilere ilişkin faiz giderleri, bir önceki yılın aynı dönemine oranla % 16,7 artarak 5.301 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 


CARİ TRANSFERLER


Cari transferler kalemi, 2008 yılının sekiz aylık döneminde % 10,4 oranında küçülerek 1.270 milyon ABD doları giriş kaydetmiştir. Bu dönemde, diğer sektörler kalemi altında yer alan işçi gelirleri 867 milyon ABD doları gelir kaydederken, diğer transferlerden kaynaklanan net giriş 11 milyon ABD doları olarak gerçekleşmiştir. 


SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI


2008 yılının Ocak-Ağustos döneminde finans hesaplarında gerçekleşen net sermaye girişi, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 87,7 artarak 39.310 milyon ABD doları oldu. Bu dönemde gözlemlenen başlıca gelişmeler aşağıda özetlenmektedir.


DOĞRUDAN YATIRIMLAR


Doğrudan yatırımlar kalemi altında, Türkiye'deki yabancı sermayeli şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredileri ve yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye'de gerçekleştirdikleri gayrimenkul alımlarını da içeren yurtdışında yerleşik kişilerin yurtiçinde yaptıkları net yatırımlar, bir önceki yılın Ocak-Ağustos döneminde 15.624 milyon ABD doları olarak gerçekleşmişken bu yılın aynı döneminde yüzde 28,1 azalışla 11.235 milyon ABD doları oldu. 

Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, yurtdışında yerleşik kişilerin Türkiye'de gerçekleştirdikleri net gayrimenkul alımlarının bir önceki yılın aynı dönemine oranla % 10,6 artarak 1.995 milyon ABD dolarına yükseldiği tahmin edilirken, Türkiye'deki yabancı sermayeli şirketlerin yurtdışındaki ortaklarından kullandıkları kredilerle ilgili olarak 43 milyon ABD doları net kredi kullanımı gerçekleştirilmiştir. 

Yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında yaptıkları net yatırımlarla ilgili olarak, 2007 yılının sekiz aylık döneminde net 1.833 milyon ABD doları tutarında yatırım yapılmışken 2008 yılının aynı döneminde yapılan yatırım miktarı 2.188 milyon ABD dolarına yükselmiştir. Sonuç itibariyle, doğrudan yatırımlar kaleminde 2008 yılının Ocak-Ağustos döneminde gerçekleşen net sermaye girişi, bir önceki yılın aynı dönemine oranla % 34,4 azalarak 9.047 milyon ABD doları olmuştur.


PORTFÖY YATIRIMLARI


2007 yılının Ocak-Ağustos döneminde 4.322 milyon ABD doları net sermaye girişi olan portföy yatırımlarında 2008 yılının sekiz aylık döneminde 1.408 milyon ABD doları tutarında net giriş gerçekleşmiştir. 

Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, varlıklar başlığı altında, yurtiçinde yerleşik kişilerin yurtdışında menkul değer alım-satımları ile ilgili olarak, 2007 yılının Ocak-Ağustos döneminde 2.407 milyon ABD doları net alım gerçekleştirilmişken, 2008 yılının aynı döneminde 330 milyon ABD doları tutarında net alım yapılmıştır.

Portföy yatırımları kaleminin yükümlülükler başlığı altında yurtdışında gerçekleştirilen tahvil ihraçlarıyla ilgili olarak Genel Hükümet, Ağustos ayında yeni tahvil ihracı veya geri ödemesinde bulunmamış; bu nedenle, yedi aylık dönemde 366 milyon ABD doları olarak gerçekleşen net geri ödeme tutarı Ocak-Ağustos döneminde de aynı kalmıştır.

Yurtdışında yerleşik kişiler, hisse senedi piyasasında bu yılın Ağustos ayında 1.010 milyon ABD doları tutarında net satım yaparak Ocak-Ağustos 2008 döneminde toplam 2.341 milyon ABD doları net alım gerçekleştirmiştir. Öte yandan, devlet iç borçlanma senetleri piyasasında bu yılın Ağustos ayında yapılan 239 milyon ABD doları tutarındaki net satımla birlikte Ocak-Ağustos 2008 döneminde yurtdışı yerleşiklerce toplam 237 milyon ABD doları tutarında net satım gerçekleştirilmiştir.


DİĞER YATIRIMLAR


Ticari ve nakit krediler ile mevduatlardan oluşan bu kalemde, bir önceki yılın Ocak-Ağustos döneminde 12.474 milyon ABD doları net giriş gerçekleşmişken, 2008 yılının aynı döneminde 31.523 milyon ABD doları net giriş oldu. 


VARLIKLAR


Bu bölümde yer alan ticari kredilerde, ihracat karşılığı yurtdışına açılan kredilerle ilgili olarak, bir önceki yılın sekiz aylık döneminde 549 milyon ABD doları tutarında net kredi açılmışken, bu yılın aynı döneminde açılan net kredi miktarı 721 milyon ABD doları olmuştur. Nakit kredilerde yurtdışı yerleşiklerce aynı dönemlerde bir önceki yıl 315 milyon ABD doları net geri ödeme gerçekleşmişken, 2008 yılında gerçekleşen net geri ödeme tutarı 228 milyon ABD doları olmuştur.

Bankaların yurtdışı muhabirleri nezdindeki döviz varlıkları, 2007 yılının Ocak-Ağustos döneminde 2.775 milyon ABD doları artmışken, 2008 yılının aynı döneminde 8.099 milyon ABD doları artış gerçekleştirmiştir.


YÜKÜMLÜLÜKLER


2007 yılının Ocak-Ağustos döneminde 15.483 milyon ABD doları artış gözlemlenen yükümlülükler kaleminde 2008 yılının aynı döneminde 40.115 milyon ABD doları artış olmuştur.

Alt kalemler itibariyle incelendiğinde, ithalat karşılığı sağlanan ticari krediler kaleminde 2008 yılının Ocak-Ağustos döneminde 5.977 milyon ABD doları net kullanım kaydedilmiştir. Aynı kalemde bir önceki yılın aynı döneminde 3.394 milyon ABD doları net kullanım gerçekleşmişti.

Krediler kalemi incelendiğinde ise Uluslararası Para Fonu kredileriyle ilgili olarak Genel Hükümet, Ağustos ayında gerçekleşen 202 milyon ABD doları geri ödeme ile birlikte 2008 yılı Ocak-Ağustos döneminde 2.456 milyon ABD doları net kullanım gerçekleştirmiş; söz konusu sekiz aylık dönemde yurtdışı piyasalar ve diğer uluslararası kuruluşlardan sağlanan uzun vadeli kredilerle ilgili olarak net 568 milyon ABD doları geri ödemede bulunmuştur. Ayrıca, 2007 yılının Ocak-Ağustos dönemiyle karşılaştırıldığında, bankacılık sektörünün yurtdışından sağladığı net kredi miktarı % 47,2 artarak 6.587 milyon ABD doları olmuşken, diğer sektörlerin sağlamış olduğu net kredi miktarı % 24,8 artarak 20.952 milyon ABD doları olmuştur. 

Yurtdışında yerleşik kişilerce Merkez Bankası ile yurtiçinde yerleşik bankalarda tutulan mevduat hesaplarından oluşan mevduatlar kaleminde, bir önceki yılın Ocak-Ağustos döneminde 6.494 milyon ABD doları net çıkış gerçekleşmişken, bu yılın aynı döneminde 4.354 milyon ABD doları tutarında net giriş gözlemlenmiştir. Bu dönemde yurtdışı bankaların yurtiçinde tuttukları net mevduat tutarı 5.088 milyon ABD doları tutarında artmıştır. 


REZERV VARLIKLAR


Finans hesaplarının son kalemi olan rezerv varlıkların içinde bulunan resmi rezervler, 2007 yılının Ocak-Ağustos döneminde 9.649 milyon ABD doları artmışken, bu yılın aynı döneminde 2.668 milyon ABD doları artış gösterdi.