Krizi fırsat bil ama şalteri işçiye indirme!

Ne yurtdışında ne de Türkiye'de ekonomik kriz henüz bitmedi. Ayı piyasasındayız halen. Ekonomik durgunluk ve işten çıkarma haberleri üst üste yığılırken büyümeden bahsetmek abesle iştigal. Bu dönemde satılması güç ürünler için kredi kullanarak yatırım yapmak mantıklı değil. Zira üretilen ürünler satılamıyorsa stokların elde patlaması muhtemel. Türkiye'de işletmeler bu dönemde sağlıklı bir "küçülme" (downsizing) planı uygulayarak maksimum verimliliğe ulaşabilir. Kriz o zaman fırsata dönüşür.

Bin 700 işçi çıkardığı söylenen Akbank ve üretime üç hafta ara veren Hyundai bunun iki yakın örneği. Krizde işten çıkarılan insanlar toplumun yarası olacak. Ancak işçi atan işletmeler aynı durumdaki işçi çıkarmayan rakiplerine oranla yatırımcılar gözünde daha sağlıklı hale geldi. Üretim yapmanın ve stok tutmanın maliyeti satışların maliyetini aşıyorsa orada şalter iner. Ancak şalter işçiler için de iniyorsa burada durup düşünmek zorundayız biraz. Neden mi?

Kapitalist zihniyet önce işçi çıkarıyor

Krizi fırsat bilen birçok işletme başta işçi çıkarmak olmak üzere bir dizi önlemlerle geçmişten gelen sorunları yoluna koymak için fırsat yakalamış durumda. Kabul. Kriz bahanesi ile işçi çıkartmak çok kolay. Kapitalizmin doğasında varolan bir şey. Klasik kapitalist mantık insanları işletmelerin özü değil birer parçası olarak görüyor.

Son dönemde ortaya çıkan insani (hümanistik) akımlar insanları biraz merkeze almış olsa da, hem Batı'da hem ülkemizde işletmeler en küçük kar kaybında faturayı önce çalışanlara kesmeye devam ediyor. Ancak işçi çıkarmadan kriz atlatmanın bir yolu var. Zira işler bir iki yıl sonra yoluna girdiğinde işletmeler büyümeye ayak uydurabilmek için çıkarılan işçilerin yerine yenisini almak zorunda. Yani yine insanlara ihtiyacı olacak.

Makina asla hatırlamaz, ama çalışan..?

Bu dönemde dişini biraz sıkarak işçilerine sahip çıkan işletmeler, kriz sonrası dönemde işler açıldığında işçisini atmış ve yeniden işçi alacak işletmelere göre büyük bir verimlilik avantajı elde edecek. Zira onlar işçilerine zor zamanda destek olarak büyük bir fedakarlık yaptılar, işçileri de günü geldiğinde maksimum verimde çalışacak. Bir makinadan bir birim zamanda belirli bir ürün çıktısı alabilirsiniz. Ancak bu insan için geçerli değildir. Yeterli motivasyon ve inancı olmayan insandan ne yaparsanız yapın en üst verimi alamazsınız. Unutmayın, makinaların hafızası yoktur ancak işçilerin vardır.

Delta'nın işçileri şirkete neden uçak bağışladı?

Delta Havayolları örneği bilinir. Kriz zamanında diğer havayolları işçilerini patır patır dökerken işçilerini işten atmayan Delta Havayolları, uçaklar havalanmasa da pilotlarına şirket içinde basit görevler vererek işten atmamıştı. Kriz bitip işler yoluna girdiğinde ise çalışanları Delta'ya maaşlarından keserek bir uçak hediye ettiler. Evet bir uçak.

Bu yüzden işletme sahipleri gerçekten zorunda kalmadığı sürece işçi çıkarıyorsa büyük bir insani ve ahlaki vebalin altına giriyor demektir. Aynı zamanda bir süre sonra işler yoluna girdiğinde büyük bir verimlilik ve motivasyon avantajını da çöpe atıyor demektir.

Çevrim bitti.. yeni bir çevrim başlıyor

Bush iktidarı ile başlayan ucuz para ve türev piyasalarına dayalı İş Çevrimi (Business Cycle) Bush'un gidişi ile bitiyor. 2001'de başlayan bu para bolluğu sürecinden Türkiye'de siyasi iktidar başta olmak üzere bankalar ve büyük firmalar bolca nasiplendi. Ancak ucuz borca dünyada herkesten fazla açıldığımız için 2009 itibariyle ödemelerde sıkıntılar baş göstermesi muhtemel. Borçları döndürecek oranda satış yapamayan orta ve büyük ölçekli firmalar ve bunlara borç sağlamış olan bankalarla ilgili önümüzdeki günlerde hiç olumlu haberler duymayacağız. Şuan bu durumu okuyan işletme ve gruplar pozisyonlarını ayarlamakla meşgul.