Köprü ve otoyol fiyatları TL’den hesaplansın

TL seferberliğiyle hac fiyatlarından özelleştirme ihalelerine kadar her alanda milli paraya geçildi. Ancak köprü ve otoyollarda geçiş bedelleri hala döviz üzerinden hesaplanıyor. Bu da yüksek kur karşısında hem araç sahiplerine, hem Hazine’ye yük getiriyor.

Devlet garantisinin cazibesiyle Türk ve yabancı ortak girişim gruplarının kıyasıya yarıştığı dev projelerde döviz üzerinden belirlenen geçiş ücretleri, hem ihraç yükü taşıyan taşıtlar, hem de Hazine’ye ek yük getiriyor. Özellikle dünya ekonomisinin küçüldüğü, jeopolitik risklerin arttığı ve FED’in faiz artırımına başladığı günümüzde, dış dünyadan etkilenerek aşırı dalgalanan döviz bu hizmeti daha da pahalı hale getiriyor. Fiyatı euro veya dolarla belirlenen köprü ve otoyollardan biri İçtaş-Astaldi’nin 10 yıl 2 ay 20 gün işleteceği 3. Köprü. Yapımı 1,2 milyar dolara mal olan köprüde, küçük otomobiller için ücret 3 dolar + KDV, yani 9,90 olarak belirlendi. Bu ücret büyük araçlarda 26 dolar seviyesine çıkıyor.

Ücretin birinci ve ikinci köprüye göre yüksek kalması, fiyatın dolarla belirlenmesinden de kaynaklanıyor. Fiyat ne kadar düşük tutulursa tutulsun, ilk rakamın dolar üzerinden alınması TL bazında da fiyatın yüksek kalmasına neden oluyor. Köprüde günlük Hazine garantisi 135 bin otomobil eşdeğerinde araç. Bu da günlük 1 milyon 336 bin 500 bin lira hasılat sağlanması anlamına geliyor. Şayet 135 değil de 80 bin araç geçerse günlük gelir 792 bin lirada kalıyor. Hedef tutmazsa, Hazine’nin günlük 545 bin 500 lira ödemesi gereken bir açık oluşuyor. Yine günde 135 bin yerine 80 bin araç üzerinden hesaplandığında Hazine bütçesinden yıllık 198.7 milyon liralık bir fark İçtaş-Astaldi’ye ödenecek.

Geçiş sayısının beklenenin çok altında kalması durumunda ise yüklenici firmaya ödenecek tutar çok daha fazla olabilir. Çünkü, hiç araç geçmese bile hükümetin sübvanse etmeyi vaad ettiği bir gelir söz konusu. Nasıl ki 3.Köprü’ye günlük 135 bin araçlık garanti verildiyse benzer bir garanti Osmangazi Köprüsü için de verildi. Günlük 40 bin araç. İhalesi 2009’da ilk yapıldığında KDV hariç 35 dolar olarak belirlenen köprü ücreti aynı kalsaydı, bugünkü kur üzerinden 126,56 liralık bir rakam ödenecekti. Ancak fiyatın yüksek olması nedeniyle indirime gidildi. Tek geçiş ücreti önce 89 liraya, sonra otomobiller için 65,65 liraya çekildi. Otobüs, kamyon, TIR gibi araçlar için belirlenen tarife 105,05 lira ile 208,75 lira (58 dolar) arasında. Körfez geçişini 2 saatten 6 dakikaya düşüren ve maliyeti 2,3 milyar dolar olan bu projede hesap günlük 40 bin değil, yıllık araç geçişi üzerinden yapılacak. Bu da 14 milyon 600 bin otomobil eşdeğeri anlamına geliyor. Ödenecek ücret 65,65 liradan hesaplandığında fatura 1 milyara yaklaşıyor. Şayet köprüden indirimli fiyatlarla 14 milyon 600 bin araç geçmezse Hazine, 958.5 milyon liralık bir ücreti Nurol-Özaltın-Makyol-Astaldi-Yüksel-Göçay Grubu’nun sahibi olduğu Otoyol A.Ş’ye ödeyecek.

1915 ÇANAKKALE’DEN GEÇİŞ ÜCRETİ 62,8 LİRA

“Dünyanın en uzun aralıklı köprüsü” olma unvanını alacak ‘’Çanakkale 1915 Köprüsü’’nün temeli, bugün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Başbakan Binali Yıldırım ile bazı bakanların katılacağı törenle atılacak. Anadolu yakasındaki Lapseki’nin Şekerkaya ile Avrupa tarafındaki Gelibolu’nun Sütlüce mevkisi arasına yapılacak köprü, Çanakkale Boğazı’nın ilk, Marmara Bölgesi’nin de 5. asma köprüsü olarak hizmet verecek. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunun 100. yılı olan 2023’te açılması planlanan Çanakkale 1915 Köprüsü, tamamlandığında “dünyanın en uzun aralıklı köprüsü” olacak. Trakya’dan Ege ve Akdeniz’e uzanan ulaşım hattında Çanakkale’yi Marmara Bölgesi’nde çok önemli konuma taşıyacak köprü, 10 milyar liranın üzerinde yatırımla hayata geçirilecek. Köprüde geçiş ücreti 15 euro + KDV olarak açıklanmıştı. Bu da 3.88 lira euro kurundan hesaplandığında yüzde 8 KDV ile birlikte 62,8 liralık bir ücrete denk geliyor.

HAZİNE HER HALUKARDA 44 DOLAR ÖDEYECEK

Ancak işin en ciddi boyutu sözleşme hükümlerinin geçerliliği. Geçiş ücreti her ne kadar TL karşılığı olan 159.8 liradan 65 liraya düşürülse de Hazine, YİD modeliyle yapılan sözleşme gereği araç başına her halükarda 44 dolar ödeyecek. Bu da dünkü döviz kuru 3,62’den hesaplandığında, yıllık (2.4 milyar TL) 642 milyon dolarlık bir rakama denk geliyor. Eğer köprüden hiç araç geçmezse devlet, Otoyol A.Ş’ye her yılın sonunda 642 milyon dolar ödemede bulunacak. Bu rakamdan geçen araç gelirleri düşülecek. Örneğin 10 milyon araç geçerse şirket 440 milyon dolar elde edecek ve 642 milyon dolar kalan farkı (202 milyon dolar) her yıl devlet ödeyecek. Kısaca devlet, yüklenici firmaya 65,65 liraya indirilen aradaki TL karşılığı 94,15 liralık farkı da ödemekle yükümlü.

KAÇAK GEÇİŞE 721 LİRA CEZA

Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) otoyol ve köprülerden ödemesiz geçiş yapan araçlardan 10 kat ceza alındığını savundu. Otoyol ve köprülerden kaçak veya yanlışlıkla ödeme yapmadan geçen araçlara uygulanan cezalarla ilgili açıklama yapan Şener, bu uygulama nedeniyle kayba uğradıklarını dile getirdi. Şener, şunları söyledi: “Binek araçlar için bile bu köprüde ödemesiz geçiş cezası 721 lirayı buluyor. 15 Temmuz Şehitler Köprüsü’nde 10 katı ilavesi ile 77 lira olan ücret, Avrasya Tüneli ve Yavuz Sultan Selim köprüsü ve otoyolları için de çok yüksek rakamlara ulaşıyor. Başka hiçbir kamu alacağı için 10 katı ceza uygulaması yok.”

Karar