Hafıza‘nın bilgi edinme ve aktarmada ne kadar önemli rol oynadığını bir önceki yazımızda belirtmiştik.

Hafızanın güçlü olması güzel bir meziyet! Ancak, bu tek başına yetmez.

Bununla birlikte, hıfzettiğini anlama, kavrama, idrak ve fehim, tezekkür, teemmül ve tefakkuh gerekir.

Zira, muhakemesiz bir anlayış, insanı çoğu kez taklitçiliğe götürür.

***

Hadis kitaplarında; “Ölü için ağlamak, ölüye azap çektirir“ şeklinde rivayetler görürüz. (Bkz.Buhari,Cenaiz,32-36; Meğazi,8; Müslim,Cenaiz,18-23; İbn Mace,Cenaiz,54; Nesai,Cenaiz,14,15; İbnHanbel,1/38; Muvatta,Cenaiz,37).

Bu rivayetlerden birinde şöyle anlatılır:

Hz.Ömer suikast sonucu şehid olurken yanında Suhayb kendisine ağlıyordu.
Halife Ömer onu ikaz ederek: “Bana ağlıyor musun? Halbuki, ben Rasülullah‘ın: ‘Şüphesiz ölü, yakınlarının ağlamaları sebebiyle azap görür‘ buyurduğunu işittim.“ dedi.

Bir süre sonra da ruhunu teslim etti.
Aynı hadisi, Hz.Ömer‘in oğlu Abdullah da nakletmişti.

Orada bulunanlardan Abdullah b. Abbas bu konuyu Hz.Aişe‘ye sordu.

Müminlerin annesi, nakledilen bu sözün yanlış anlaşıldığını belirterek:

“Sizler, yalan söylemeyen, yalanla da itham edilmeyen iki şahıstan hadis naklediyorsunuz, ancak kulak yanılabilir“ dedi ve şöyle devam etti:

“Rasülullah, yakınlarının kendisine ağladığı bir Yahudi mezarının yanından geçerken: “Bunlar burada ağlıyor, halbuki kabirdeki azap çekiyor“ buyurmuştu, size bu konuda Kur‘an‘ın rehberliği yeter“ diyerek şu ayeti (Zümer,38) okudu: “Hiç kimse başkasının günahını çekmez.“ (Bkz.Buhari,Cenaiz,32).

Böylece, Hz.Aişe annemiz hem hadisin yanlış anlaşılmasının önüne geçmiş hem de hadis hıfzetmenin yanında muhakemenin ne kadar önemli olduğuna ayetle vurgu yapmış oldu.

***

Müminlerin annesinin buna benzer tenkit ve tashihleri çoktur.

Mesela; Abdullah b. Amr, İbn Ömer, İbn Abbas, Cabir, Ebudderda, Zeyd b.Sabit, Ebu Said el Hudri, Fatıma binti Kays...(r.anhum ecmain) gibi sahabilerin hadis rivayet ederken unutma, yanlış anlama veya eksik hıfzetme gibi beşeri hatalardan dolayı onları ikaz ve irşat ettiğini kaynaklardan öğreniyoruz. (Geniş bilgi için bkz. Kastalani,2/481; Ayni,4/86; Askalani,3/127).

Bizler de kitaplardan hadisleri okurken bu inceliklere vakıf olmak ve rivayetleri mutlaka Kur‘an süzgecinden geçirmek, dini doğru anlamamıza yardımcı olacaktır.

Not: Pazar günü saat 10:30‘da KonyaTV Vaktulemin programında “Varlıklarda Şiddet“ konusunu işleyeceğiz. Canlı yayında konuğumuz olabilir, görüşlerinizi paylaşabilirsiniz.

twitter.com/parlakturk
facebook.com/vaktulemin