2007 yılı başlarından itibaren ülkemizde özürlülerin bakımını üstlenen kişilere evde bakım parası verilmeye başlandı. Evde bakım parasının yasal dayanağı, 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanununun ek 7 nci maddesi ve bu maddeyle ilgili çıkarılan 30.07.2006 tarihli Bakıma Muhtaç Özürlülerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmeliktir.
Bir çok insanımıza aylık net asgari ücret tutarında gelir sağlayabilecek olan evde bakım parası alma imkanından bazı vatandaşımızın haberi bile yok. İnsanlarımızın söz konusu bu eksik bilgilenme durumlarını gidermek için bu haftaki yazımızda evde bakım parası almanın şartlarıyla ilgili açıklamalarda bulunacağız.

1) Evde Bakım Parası Nedir?

Bilindiği üzere toplumda engelli insanların bakım ve hizmetlerini üstlenmek oldukça zordur. Bu husus göz önünde bulundurularak, engelli insanlarımızın hayatlarının idamesini evde yürütecek kişilere Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü tarafından aylık net asgari ücret miktarında verilen tutara evde bakım parası denilmektedir. Evde bakım parası engelli insanın kendisine değil, bakımını üstlenen akrabası, vasisi ya da komşusu gibi üçüncü kişilere ödenen bir meblağdır.

2) Evde Bakım Parası Almanın Şartları Nelerdir?

Engelli bir kişinin evde bakım parası karşılığı evde bakım hizmetini alabilmesi için üç şart gereklidir. Bunlardan birincisi; özürlünün ailesindeki kişi başına düşen gelir miktarı asgari ücretin 2/3’ünden az olmalıdır. Günümüz itibariyle bu rakam 348 TL’ye tekabül etmektedir. Yani özürlünün ailesinin gelirleri toplanıp ailedeki kişi sayısına bölündüğünde çıkan rakamın 348 TL’den az olması gerekmektedir. Gelir tespitinde ailedeki gider unsurları dikkate alınmamaktadır. İkincisi; Engellinin heyet raporu veren hastanelerden alacağı kurul raporunun ağır engelli kısmında mutlaka “Evet” yazan bir ibare bulunmalıdır. Üçüncüsü ise, engelli kişinin başkasının yardımı olmadan hayatını devam ettiremeyecek şekilde bakıma muhtaç olması, yani tuvaletini, yemesini, içmesini giyinmesini başka birisi olmadan yapamaması, başkası olmadan dışarı çıkamaması ve dolaşamaması gerekmektedir. Engelli kişinin sosyal güvencesinin olup olmaması önemli değildir.

3) Evde Bakım Parasını Kimler Alabilir?

Yukarıdaki şartları taşıyan engelli bir kişinin bakım hizmetini üstlenen eş, çocuk, anne, baba, teyze, amca, komşu ya da buna benzer bakım hizmetini üstlenen diğer kişiler engelli kişinin bakımını yürüttükleri sürece aylık net asgari ücret tutarında (günümüz itibariyle 521,89 TL) evde bakım parası alabileceklerdir.

4) Evde Bakım Parası Almak İçin Nereye Hangi Belgelerle Başvurmak Gerekir?
Evde bakım parası alabilmek için engelli kişinin ikametgahının bulunduğu yerdeki Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ne, Sosyal Hizmetler İlçe Müdürlüklerine, Kaymakamlıklara ve Muhtarlıklara başvurulması gerekmektedir. Başvuru sırasında istenilen belgeler ise, sağlık kurulu raporu, vukuatlı nüfus kayıt örneği, ikametgâh belgesi (bakılacak ve bakan kişi için), bakılacak kişi için 2 resim, SGK’dan alınacak gelir beyanı bilgileri, eşler boşanmış ise boşanma belgesi, bakımı yapacak kişinin dilekçesi, tapudan alınacak eşler adına ev kayıt bilgileridir.
5) Evde Bakım Parası Ne Zaman Başlar Ne Zaman Kesilir?

Bakım hizmetleri değerlendirme heyeti engelli kişinin bakım hizmeti almaya muhtaç olup olmadığının tespiti amacıyla engelli kişinin ikametgahına içinde bulunulan ayın 1 ila 15’arasında gitmişse, evde bakım parası almanın başlangıç tarihi içinde bulunulan ayın başı olmaktadır. Bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin engelli kişinin ikametgahına gidişi, içinde bulunulan ayın 16’sı ve sonrası ise evde bakım parasının başlangıcı gelecek ayın başı olmaktadır.

Evde bakım parası, özürlünün ölmesi, gelir durumunun yükselmesi ve özürlünün evlenmesi halinde kesilmektedir. Ancak, evlenen özürlü sonradan yeniden başvurursa şartları değerlendirilerek evde bakım parası verilebilmektedir. Özürlünün ölmesi veya durumunda değişiklik olması halinde bakımı üstlenen kişi tarafından 15 gün içinde Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ne bildirilmek zorunluluğu vardır.

6) Evde Bakım Parasıyla İlgili Diğer Önemli Bilgiler:

Özürlü kişinin 2022 sayılı kanun kapsamında aylık alması, emekli olması, dul veya yetim aylığı alması gibi durumlar, para karşılığı evde bakım hizmeti almasına engel olmaz. Yeter ki, özürlünün ailesindeki kişi başına düşen gelir miktarı günümüz itibariyle 348 TL’den az olsun. Bakım hizmetleri değerlendirme heyeti tarafından engelli kişinin evde bakım hizmet almayı hak etmediği işlemine karşı ikinci kere Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ne başvurulur ve başka bir heyet tarafından yeniden durumun değerlendirilmesi talep edilebilir. İkinci başvurudan da olumlu bir sonuç çıkmadığı takdirde, idarenin işlemine karşı idare mahkemelerine dava açılabilir. Bakıma muhtaç özürlünün akrabasının veya akrabası yok ise vasisinin aynı adreste ikamet etmesi şarttır. Ancak bakıma muhtaç özürlüye bakacak kişinin bulunamaması halinde, bakım hizmetleri değerlendirme heyetinin de olumlu görüşünün alınması şartıyla bakım hizmeti her gün rahatlıkla gelinip gidilebilecek yakınlıktaki farklı adresteki akraba tarafından da verilebilir. n ve

Okur Sorularına Cevaplar

SORU 1: 1990 Doğumlu Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Alman Dili ve Edebiyatı bölümü 1. Sınıfta okuyan kızım, dilini geliştirmek için, Almanca bilen elaman şartı olan bir işte Part-Time olarak çalışıyor. Asgari ücret alıyor ancak kanun gereği sigortalı olmak zorundaymış. Dolayısı mesleği ile ilgili bir işte yarım gün çalışanların (asgari ücret alıp sigortalı olanların) aynı zamanda çalışan babası üzerinden sağlık yardımından yaralanmaya devam edebileceği bilgisinin doğruluğunu ve ayrıntısını öğrenmek istedim? (Yusuf KARAKOÇ)

CEVAP 1: Üniversite öğrencilerinin kısmi süreli çalışmaları sırasında sosyal güvenliklerinin sağlanması mecburidir. Part-time çalışan üniversite öğrencilerinin sosyal güvenliği, 5510 sayılı Yasanın 5838 sayılı Yasa ile değişik 5/b maddesi hükümlerine göre sağlanmaktadır. Bahse konu madde hükümlerine göre, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 46 ncı maddesine tabi olarak kısmi zamanlı çalıştırılan öğrencilerden aylık prime esas kazanç tutarı asgari ücretten az olanlar, yalnızca 5510 sayılı kanundaki iş kazası ve meslek hastalığı sigortalarına tabi olacaklardır. Part-time çalışan üniversite öğrencilerinden aylık geliri asgari ücret ve üzerinde olanların ise tüm sigorta kollarına (malullük, yaşlılık, ölüm, iş kazası, meslek hastalığı, analık ve hastalık gibi) tabi olmaları zorunlu olduğundan, kızınız part-time olarak asgari ücretle çalıştığı sürece sizin üzerinizden sağlık yardımlarından yararlanamaz. Ancak, kızınızın aylık geliri asgari ücretin altında olursa, bakmakla yükümlü olunan kişi statüsüyle sizin üzerinizden sağlık yardımlarından yararlanabilecektir.



SORU 2: 1994 yılında yerli statüsünden 2 ay er olarak bedelli askerlik yaptım. Bedelli askerlik sürelerimi borçlanabilir miyim? Eğer borçlanma imkanım varsa en fazla kaç ay olarak borçlanabilirim? (Ali POLAT)

CEVAP 2: 1 Ekim 2008’den önce memurluğa başlamışsanız askerlik süreleriniz 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre olacaktır. Bunun dışında diğer bütün askerlik borçlanmaları 5510 sayılı kanunun 41 nci maddesi hükümlerine göre olacaktır. Bu bağlamda, yapmış olduğunuz askerlik bedelli bir askerlik olsa bile askerlik sürelerinizin ne kadarlık bir süresi fiilen silah altında geçmiş ise, bu süreleri borçlanıp hizmet olarak kazanma imkanınız vardır.

SORU 3: Temmuz 1984 yılında Bağ Kur’lu oldum. 2003 yılı sonuna kadar değişik serbest işler yaptım ve vergi kaydımı 31.12.2003’de kapattım. Bazı sebeplerden dolayı ticari sicil kaydımı kapatamadım. 2003 yılı sonu itibarı ile ilişiğimin Bağ-Kur ile kesilmesini isteye bilir miyim? 2005 yılından sonra 15 Mayıs 2009 yılına kadar 1270 günlük SSK ödemem var. 01.04.1962 doğumluyum. Yaşa göre emekliliğe SSK’dan bu sene nisan ayında hak kazanıyorum. Mükerrer olarak 2000 yılı öncesinden de SSK’ya ödemem var. Toplamda 2890 gün (1270 gün dahil) hizmetim var. Ayrıca Bağ-Kur’lu iken askerliğimi yedek subay olarak yaptım ve 1989 yılından da 365 günlük Emekli Sandığı ödemem var. Emekliliğimde bunun bana bir faydası olur mu? (İbrahim ERDEM)

CEVAP 3: Ticaret sicilindeki kayıtlarınız zorunlu Bağ-Kur sigortalısı olmanızı gerektirir. Dolaysıyla normal şartlar altında ticaret sicil kaydınız devam ettiği sürece, Bağ-Kur’unuz da devam eder. Ticaret sicil kaydınızı geriye doğru yani vergi bitişinize göre sonlandırmanız mümkün değildir. 2000 yılı öncesindeki mükerrer ödemelerinizi ya geri alır ya da 5510 sayılı kanunun 53 üncü maddesine göre şu anda devam eden sigortalılık primlerinize saydırabilirsiniz. Hizmetlerinizin tamamını birleştirip emekli olmak sizin için faydalı olacaktır. Ancak, bir an önce SGK’ya gidip ticaret sicil kaydınız devam ederken 2005 yılında başlayan SSK hizmetlerinizle Bağ-Kur hizmetlerindeki çakışmayı giderin. Aksi halde SSK’dan erken emekli olma ümidiniz sona erebilir.

SORU 4: Annem Bağ-Kur emeklisi. Babamın vefatından sonra babam da Bağ-Kur’lu olduğundan annem babamdan da maaş almaya başladı. Yalnız annemin babamdan aldığı maaş her ikisi de aynı kurumdan emekli diye kesintiye uğruyor. Babam 7. basamaktan emekli oldu. Annem babamın maaşından 280 TL alıyor. Bağ-Kur’a sorduğumuzda her ikisi de aynı kurumdan olmasa, örneğin birisi SSK emeklisi olsa babamın maaşının yüzde 75’ini annemin alabileceğini söylediler. Şu an bütün kurumlar SGK çatısı altında birleşti. Bağ-Kur’a başvursak annemin babam üzerinden aldığı maaş yükselir mi? (M. Ali CAN)

CEVAP 4: Ölen babanız SSK’lı da olsa Bağ-Kur’lu da olsa annenizin babanız üzerinden aldığı aylık hissesi yüzde 75 olması gerekir. Ancak Bağ-Kur aylıkları SSK’ya göre düşük olduğu için annenizin eline geçen rakam daha düşük oluyor. SGK’ya aylık yükseltilmesi için yeniden başvurmanız halinde bile aylık artışlarında eski Bağ-Kur hükümleri uygulanacağından annenizin aldığı aylık miktarı değişmeyecektir. ücreti için başvuruda bulunmak istedim ama eşimin

NOT: İş dünyası ve çalışma hayatında karşılaştığınız sorunlara ve sosyal güvenlikle ilgili sorularınıza çözüm bulmak üzere, her hafta Perşembe günleri bu köşede sizlerle birlikte olacağız. Soru sormak için iletişim adresimiz; fatihaksu11@gmail.com