212 sayılı kanunla değişik 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştırılanlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kapsamında sigortalı olarak çalışan basın mensuplarının sigortalılık sürelerine, 01.09.1977 tarihinden itibaren belirli oranlarda itibari hizmet süresi (yıpranma payı) eklenmesi öngörülmüştü. Mülga 506 sayılı kanunun ek 5 inci maddesi gereği, 5953 sayılı kanun kapsamında basın mensubu olarak çalışan kişilerin söz konusu çalışmalarında her tam yıl hizmetleri için 90 gün itibarı sigortalılık süresi eklenmesi gerekmekteydi.

1 Ekim 2008’den itibaren bütün hükümleriyle birlikte yürürlüğe giren 5510 sayılı kanunun 40. maddesiyle birlikte, özelde ya da kamuda basın mesleğindeki tüm çalışanların 1 Ekim 2008’den sonra fiili hizmet süresi zammından yararlanma imkanları sona ermiştir. Ancak, basın mensupları ve gazetecilerin 1 Ekim 2008’den önceki zamanlarda geçen basın sürelerine fiili hizmet süresi zammı verilmesi uygulaması devam ettirilerek bir anlamda kazanılmış hakları korunmuştur.

Bu bilgilere göre basın mesleğinde çalışanların yıpranma paylarının hesaplanmasında, 5510 sayılı kanunla yürürlükten kaldırılan mülga 506 sayılı kanunun ilgili hükümleri uygulanmaktadır. Mülga 506 sayılı kanunun ek 6 ncı maddesi gereği, basın mesleğinde çalışanların fiili hizmet zammından yararlanması için 506 sayılı kanunun ek 5 inci maddesinde belirtilen işlerde fiilen çalışıp en az 3600 gün prim ödenmiş olması gereklidir. Ancak, 5510 sayılı kanunun geçici 7 nci maddesi gereği, 01.10.2008 tarihinden önce fiili hizmet süresi zammından yararlanmakta iken bu tarihten sonra söz konusu haktan yoksun bırakılan basın mensuplarının mülga 506 sayılı kanuna göre elde ettikleri itibari sigortalılık sürelerinin değerlendirilmesinde, 3600 gün prim ödemiş olma koşulu kaldırılmıştır. Dolaysıyla, basın mensuplarının 1 Ekim 2008’den önce ne kadar sürelere tekabül eden basın çalışmaları var ise, bunlar 3600 gün koşulunun yerine getirilip getirilmediğine bakılmaksızın itibari hizmet süresi hesabında değerlendirilmektedir. Basın mensuplarının itibari hizmet süreleri (çalışılan gün X 0,25) formülüyle hesap edilmektedir.
Ayrıca yine mülga 506 sayılı kanunun ek 39 uncu maddesi gereği, basın mesleğinde fiilen en az 3600 gün prim ödeme gün sayısını yerine getiren basın mensuplarının hak ettikleri itibari sigortalılık süresine ilişkin gün sayısı, sigortalılık sürelerine ilave edilmekte ve en çok beş yılla sınırlı olarak emeklilik yaşından düşülmektedir.
Basın mensuplarının mülga 506 sayılı kanun kapsamında kazandıkları itibari hizmet süreleri, sigortalılık sürelerine ilave edilmekte ve aynı şekilde emeklilik yaş hadlerinden beş yıl ile sınırlı olmak kaydı ile düşürülmektedir. Böylece basın mensuplarının kazandıkları itibari hizmet süreleriyle normalden daha erken emekli olmaları sağlanmaktaydı. Basın mensuplarının 506 sayılı kanuna göre kazandıkları itibari hizmet süreleri yalnızca sigortalılık sürelerine ilave edilip en çok beş yılla sınırlı olarak emeklilik yaşından düşürülmekte ancak itibari hizmet süreleri kesinlikle prim ödeme gün sayılarına ilave edilmemektedir. Gazeteciler askerlik devrelerinde sigortalı gösterilseler dahi, 5510 sayılı kanunun 6-d maddesi gereği sigortalı kabul edilmeyeceklerdir. Anlattıklarımızı bir örnekle pekiştirerek bu haftaki yazımızı noktalayalım.

ÖRNEK: 15 Nisan 1995’te ilk defa sigorta girişi olan ve 05.07.1965 doğumlu olan Bay A’nın 1 Ekim 2008’den önce 4350 gün basın çalışması vardır. Bay A’nın yıpranma payı hesaba katılmaksızın emeklilik şartları; 25 yıl sigortalılık süresi, 55 yaş ve 5750 gün prim ödeme gün sayına sahip olması koşuluyla emekli olabilecektir. Bay A, 4350 gün basın çalışması karşılığı olarak 3 yıl 7 gün (1087 gün) fiili hizmet süresi zammı elde edecektir. Buna göre Bay A’nın sigortalılık süresi başlangıcı, 3 yıl 7 gün geriye çekilecek ve 8 Nisan 1992 olacaktır. 8 Nisan 1992 sigorta başlangıç tarihine göre Bay A’nın emekliliği, 52 yaş ve 5525 gün prim ödeme gün sayına sahip olması halinde sağlanacaktır.
1 Ekim 2008 tarihi itibariyle 4350 gün basın sigortası kapsamında çalışması olan Bay A’nın (4350 X 0.25 = 1087 gün) 1087 günlük itibari hizmet süresi, sigortalılık süresine eklenmesinin yanında emeklilik yaş haddinden de indirilmesi gerekmektedir. Bu durumda Bay A’nın emeklilik yaşı da 52 yerine 49 yaş olarak belirlenecektir.

Okur Sorularına Cevaplar

SORU 1: Ben 17 yıldır aralıksız bir devlet kurumunda işçi olarak çalışmaktayım. Emekli olmadan çalıştığım yerden birikmiş kıdem tazminatımı alabilir miyim? Eğer alabiliyorsam başvuru yöntemim ne olmalıdır? (Ferdi AYDIN)

CEVAP 1: Kıdem tazminatının hangi hallerde alınabileceği 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14 üncü maddesinde sayılmıştır. Anılan kanun metninde sayılan durumların dışındaki işten ayrılmalarda kıdem tazminatı alınması mümkün değildir. Eğer siz emeklilik için prim ödeme gün sayınızı doldurup yaşınızın dolmasını bekleyen bir durumdaysanız, bu durumda da kıdem tazminatı alabilirsiniz.

SORU 2: Benim 12 yaşında % 57 ağır özürlü bir çocuğum var. Raporda da ağır özürlü diye belirtiliyor. Ailedeki kişi başına gelirimiz 384 TL’nin altında olmasına rağmen bize evde bakım parası verilmedi. Üstelik kurumdan gelen arkadaşlar çocuğu hiç görmediler. Bundan sonra ne yapmamı önerirsiniz? (Halil KARAKUŞ)

CEVAP 2: Bakım hizmetleri değerlendirme heyeti tarafından hakkınızda verilen olumsuz sonuç kararına karşı bulunduğunuz yerdeki Sosyal Hizmetler İl Müdürlüğü’ne başvuru yaparsanız başka bir heyet tarafından yeniden durumunuz değerlendirilecektir. İkinci başvurudan da olumlu bir sonuç çıkmadığı takdirde idarenin işlemine karşı idare mahkemelerine dava açabilirsiniz.

SORU 3: Benim annem Alzheimer hastası. Anneme bakan bir babam var ve kendisi Emekli Sandığı emeklisi. Annemin Alzheimer olması nedeniyle babam bakımı ile ilgileniyor. Babam evde anneme bakım parası alabilir mi? (Feyza AKLAR)

CEVAP 3: Ailenizin içindeki gelirin kişi başına düşen aylık tutarı 348 TL’den az ise, anneniz için alacağınız raporda ağır özürlü ibaresi varsa ve anneniz yaşamını başkasının yardımı olmadan devam ettiremediği için annenize babanız bakıyorsa, babanız annenize baktığı için aylık net asgari ücret tutarında evde bakım aylığı alabilir. Bunun için kaymakamlıklara ya da bulunduğunuz yerdeki Sosyal Hizmetler Müdürlüklerine başvurmanız gerekmektedir.

SORU 4: 03.01.1960 doğumluyum. 02.04.1974’te Almanya’ya gidip 06.04.1979’da döndüm. Bağ-Kur’a 02.10.1997’de başladım ve halen ödemeye devam ediyorum. Ne zaman emekli olabilirim? Yurt dışı sürelerimi borçlanabilir miyim? (Gülşen DÜRMELİ)

CEVAP 4: Yurt dışında bulunduğunuz ve çalışmadığınız 18 yaşından sonraki süreleri borçlanabilirsiniz. 04.01.1978 tarihi itibariyle 18 yaşını doldurmuş bulunuyorsunuz. Dolaysıyla yurt dışında bulunduğunuz sürelerin en fazla 1 yıl 3 ay 2 gününü borçlanabilirsiniz. Yurt dışı borçlanması yapsanız da yapmasanız da, en erken 15 tam yıl sigortalılık süresine sahip olduğunuzda ve 56 yaşını doldurduğunuzda emekli olabilirsiniz. Günümüz itibariyle yurt dışı borçlanma hariç toplam 12 yıl 4 ay 13 gün Bağ-Kur hizmet süreniz bulunmaktadır.

SORU 5: Son Bağ-Kur prim affından yararlanmak için peşin ödeme sözleşmesine imza attım. Ne aksiliktir peşin ödemeyi 12 gün geç yatırdım. Süre uzatımı yapsaymışım oluyormuş. Ama bilmeden direk bankadan yatırdım ve sonradan öğrendim ki aftan yararlanamamışım. Benim durumumun hiçbir çözümü yok mu? (Metin SARIPINAR)

CEVAP 5: Bağ-Kur ve SSK prim borçlarına “af” ve “yeniden yapılandırma” getirilmesi uygulaması son olarak 26.05.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5763 sayılı Kanunla yapılmıştı. Anılan kanun hükümlerine göre, peşin ödeme taahhüdünde bulunduğunuz borcunuzun tamamını başvurunun yapıldığı ayın sonuna kadar (başvuru tarihinden itibaren bir ay içinde) ödemediğiniz için borç yapılandırmanız iptal olmuştur. Yeni bir prim affı kanunu çıkana kadar bu durumda sizin için yapılacak herhangi bir kolaylık söz konusu değildir.
m 12 yaşında ağır özürlü oğlum var evde bakım ücreti için başvuruda bulunmak istedim ama eşimin
NOT: İş dünyası ve çalışma hayatında karşılaştığınız sorunlara ve sosyal güvenlikle ilgili sorularınıza çözüm bulmak üzere, her hafta Perşembe günleri bu köşede sizlerle birlikte olacağız. Soru sormak için iletişim adresimiz; [email protected]