Belki de mahut uçak kazasının tarihte eşi benzeri yoktur. Polonya devlet ricali neredeyse bir kazada telef ve yok oldu. Benzeri bir kaza sonucu Ruanda’da, Hutu ile Tutsiler arasında bir iç savaş baş gösterdi. Esasında Ruanda’da yaşanılan olay kazadan ziyade bir suikasttı ve ülke üzerinde yıkıcı ve kalıcı izler bıraktı. Ruanda olayı Polonya uçağının başına gelenlerle mukayese edilebilir. Belki benzeri bir kaza Ziya Ül Hak’ın başına gelen türden olmalıdır. Suikast olarak algılanan hadise de 1988 tarihinde gerçekleşmiş ve bu kaza ile birlikte sadece Pakistan’ın değil, aynı zamanda Asya’nın bahtı da geçici bir süre kararmıştır. Polonya cumhurbaşkanı ve devlet adamlarını taşıyan uçağın sis nedeniyle düştüğü açıklandı. Olaya şüpheyle bakanlar da var. Sebep ne olursa olsun sonuç ortada ve dünya ve tarih çapında bir hadise olduğunda şüphe yok. 96 insanın hayatını kaybettiği Polonya ve dünyada şok etkisi meydana getiren faciayla bir devlet yönetimi sahipsiz kaldı. Polonya’nın efsanevi lideri Leh Walesa kazayı, “Birinci Polonya Cumhuriyeti Katyn’de çökmüştü. Üçüncü Polonya Cumhuriyeti aynı yerde yok oldu” diye yorumladı. Polonya Başbakanı Donald Tusk, kazayı “savaş sonrası dönemin en trajik olayı” olarak nitelendirdi. Bu tasvirler ayniyle hakikattir. Smolensk’te düşen uçaktaki Polonya heyetinde Cumhurbaşkanı Kaczynkski ile eşi Maria’nın yanı sıra Genelkurmay Başkanı Franciszek Gagor, Merkez Bankası Başkanı Slawir Skrzypek, Dışişleri Bakan Yardımcısı Andrej Kremer, Polonya’nın sürgündeki son Devlet Başkanı Ryszard Kaczorowski, Ulusal Güvenlik Bölümü Başkanı Aleksander Szczyglo, Devlet Başkan Yardımcıları Pawel Wypch ile Mariusz Handzlik, Parlamento Başkan Yardımcısı Jerzego Szmajdzinski gibi üst düzey devlet görevlileri yer alıyordu.
¥
Kazanın meydana geldiği alan, Polonya açısından yalnızca devlet başkanının hayatını kaybettiği değil, tarihi anlamda da büyük önem taşıyan bir mekan. Bu ormanlık alanda kurulan üç ayrı toplama kampında tutulan 22 bin Polonyalı savaş esiri, 1940 yılında Josef Stalin’in emri üzerine öldürülmüştü. Kaçinski ve beraberindeki heyet, hayatını kaybeden Polonyalılar için yapılan anıt mezarlığı ziyarete gidiyordu. Kendileri de burada canlı anıt oldular. Katyn Katliamı olarak bilinen bu olay, uzun bir süredir Polonya-Rusya ilişkilerinde çekişme nedeni ve alanı oluşturuyordu. Walesa’nın dediği gibi bu yaşanılan, tarih üzerinden yeni bir trajedidir. Elbette ki aylar sonra yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimi belki de öne alınarak yapılacaktır. Lakin Polonya Devlet Başkanı Lech Kaczynski’nin yeri ve boşluğu doldurulabilecek midir? Aslında bu bir tartışma konusudur ve kime göre diye sorulması gerekir. Bilindiği gibi, tarihi nedenlerden ötürü Polonya komşularıyla ve özellikle Rusya ve Almanya ile sorunlu bölge olmuştur. Daima Almanya ile Rusya arasında bir tampon ülke konumunda olagelmiştir. Bazen iki ülke arasında nüfuz savaşına sahne olmuş, bazen de Hitler ile Stalin arasında olduğu gibi paylaşma anlaşmalarına konu olmuş ve Katyn Katliamında olduğu gibi kim vurduya gitmiştir.
¥
Polonya AB’ye üye olarak AB içindeki dengeleri sarsmış ve ‘muslukçu Polonyalı’ figürüyle AB içindeki işçi piyasaları dengesini altüst etmiştir. Bunun dışında diğer Doğu Avrupa ülkeleri gibi SSCB nüfuzundan kurtulduktan sonra Amerikan nüfuz dairesine ve alanına girmiş ve böylece hem AB’nin büyüklerini hem de Rusya’yı dengelemek istemiştir. Bundan dolayı da Polonya bölgede ABD’nin batmayan uçak gemisi olarak nitelendirilmiştir. Bu açıdan, ABD ve bölgesel müttefikleri için telafi edilemez bir kayıptır. Bundan dolayı da Saakaşvili Polonya Cumhurbaşkanı Lech Kaczynski ile dayanışma göstergesi olarak 11 Nisan tarihini yas günü ilan etmiştir. Bu ilgi elbette bir devlet başkanına gösterilen saygı ve hürmetten ibaret değildir. Ötedir ve bir ittifak dayanışması ürünüdür ve Gürcistan bu anlamda Polonya ile aynı kampta yer almakta idi. Bu kampın görünmez ortaklarından birisi de İsrail idi. Bilindiği gibi, ABD’de kimi namlı Yahudiler de Polonya asıllıdırlar ve bunların şüphesiz en önemlilerinden birisi hâlâ aktif olan Zbigniew Brzesinski’dir. Carter’ın Ulusal Güvenlik Danışmanıdır ve SSCB’nin çökertilmesi sürecinde Afganistan-Polonya gergefinde önemli roller ifa etmiştir.