5+1 ül­ke­le­ri­nin Lo­za­n’­da İran ile var­mış ol­du­ğu ça­tı an­laş­ma­sı ni­ha­i/bağ­la­yı­cı ol­ma­mak­la bir­lik­te şim­di­den ta­raf­lar ara­sın­da ye­ni bir atış­ma ko­nu­su ha­li­ne gel­miş­tir. An­laş­maz­lık ko­nu­su şu­dur: Ha­zi­ra­n’­da va­rı­la­cak an­laş­ma­dan son­ra yap­tı­rım­lar de­fa­ten mi yok­sa ted­ri­ci ola­rak mı kal­dı­rı­la­cak?  Lo­za­n’­da va­rı­lan an­laş­ma­ya gö­re yap­tı­rım­lar ted­ri­ci ola­rak kal­dı­rı­la­cak. Oba­ma ve Kerry de bu­nu te­yit et­miş­tir.  La­kin hal­kın önün­de mol­la­lar en­se­yi ka­rart­ma­mak için an­laş­ma ko­nu­sun­da hal­kı iğ­fal et­me­yi seç­miş­tir.  An­laş­ma­yı hal­ka za­fer ola­rak pa­zar­la­ma­yı düş­le­miş­ler­dir.  Al­tın­da İra­n’­ın da im­za­sı bu­lun­ma­sı­na rağ­men tas­lak met­nin çe­vi­ri­si­ni alı­şık ol­duk­la­rı tarz­da tah­rif ede­rek İran hal­kı­na yut­tur­ma­yı de­ne­miş­ler­dir.  Mol­la­lar geç­miş­ten ka­lan alış­kan­lık­la hal­ka da ta­kiy­ye ya­pı­yor­lar.  Ya­lan ve tez­vi­rat mol­la­la­rın ha­yat tar­zı­dır. 2009 yı­lın­da Ne­jad le­hi­ne tam 16 mil­yon oy yön ve ta­raf de­ğiş­tir­miş­tir.  Mür­si­’nin İran zi­ya­re­ti sı­ra­sın­da yap­tı­ğı ko­nuş­ma skan­dal bir bi­çim­de tah­rif edil­miş­ti. Mür­si, Su­ri­ye di­yor İran­lı­lar bu­nu Bah­reyn ola­rak çe­vi­ri­yor­lar­dı. Son ola­rak Ame­ri­ka­lı­la­ra da ay­nı­sı­nı yap­tı­lar. Oba­ma İran­lı­la­rı çok akıl­lı bu­lu­yor. Bu yön­le­ri­ni mi be­ğe­ni­yor aca­ba!  Ken­di­si de Su­ri­ye­’de ay­nı­sı­nı yap­ma­dı mı?  Oba­ma ya mol­la ya da mol­la ada­yı!

 Tas­lak an­laş­ma ol­ma­sı­na rağ­men İkin­ci Lo­zan an­laş­ma­sı­nın da giz­li mad­de­le­ri olup ol­ma­dı­ğı me­rak edi­li­yor. Bi­rin­ci Lo­zan An­laş­ma­sın­da Aya­sof­ya­’nın ka­pa­tıl­ma­sı ve hi­la­fe­tin kal­dı­rıl­ma­sı gi­bi giz­li mad­de­le­rin ol­du­ğu ile­ri sü­rül­müş­tür.  Mu­rat Bar­dak­çı gi­bi bu­na iti­raz eden ve Lo­za­n’­da giz­li mad­de­le­rin ol­ma­dı­ğı­nı ile­ri sü­ren­ler de var.   Ki­mi­le­ri Lo­zan an­laş­ma­sı­nın mü­tem­mim göl­ge an­laş­ma­la­rı ol­du­ğu­nu ile­ri sü­rü­yor­lar.  Oba­ma an­laş­ma­yı Kon­gre­’nin de­ne­ti­min­den ka­çı­rı­yor. Hal­bu­ki, kır­mı­zı çiz­gi­yi aş­ma­sı ve Gu­ta­’da kim­ya­sal si­lah kul­lan­ma­sı üze­ri­ne Beş­şar Esa­t’­ı ce­za­lan­dır­mak için Kon­gre­’nin ona­yı­na baş­vur­muş­tu.  De­mek ki işi­ne gel­di­ğin­de Kon­gre­yi bypass edi­yor işi­ne gel­mez­se baş­vu­ru­yor!  

Bu an­laş­ma İra­n’­ın üze­rin­de­ki pran­ga­la­rı kal­dı­ra­cak ve böl­ge­sin­de nü­fu­zu­nu ar­tır­ma­sı­na ve­si­le ola­cak­tır. İk­ti­sa­di pran­ga­la­rın ve­ya yap­tı­rım­la­rın kal­dı­rıl­ma­sı eko­no­mik ola­rak to­par­lan­ma­sı­na ve­si­le ola­ca­ğı gi­bi bu ay­nı za­ma­na böl­ge­de si­ya­si ola­rak güç­len­me­si­ne ve as­ke­ri ola­rak da­ha da ya­yıl­ma­sı­na im­kan ve­re­cek­tir.   Son yıl­lar­da eko­no­mik dar­bo­ğa­zı­na rağ­men Arap Ba­ha­rı­nın ze­mi­ni yu­mu­şat­ma­sı ve Ba­tı­’nın da kal­leş­lik yap­ma­sı so­nu­cu  İran böl­ge­de ‘ya­ra­tı­cı ka­os’­un mi­ma­rı ha­li­ne gel­miş­tir. İran bu an­laş­ma ile bir­lik­te, -Ba­tı­’nın giz­li müt­te­fi­ki ol­ma­sı­nın ar­dın­dan - kıs­mi ve­ya tam ola­rak açık müt­te­fi­ki ha­li­ne ge­le­cek­tir.   Bu da İs­lam dün­ya­sın­da iç gai­le çı­kar­mak ve fit­ne­le­ri kö­rük­le­mek için  İra­n’­ın eli­ni güç­len­di­re­cek­tir. Ek im­kan­lar su­na­cak­tır.  Bu it­ti­fak Af­ga­nis­tan ve Ira­k’­ta de­nen­miş ve yer­le­şik ha­le gel­miş­tir. Tho­mas Fri­ed­man gi­bi­le­rin da­ha ön­ce ‘Sün­ni aşı­rı­lı­ğa kar­şı İran po­tan­si­yel müt­te­fi­ki­miz­di­r’ tes­pi­ti, IŞİD kar­şı­sın­da test­ten geç­miş ve onay­lan­mış­tır. Ama IŞİD ile sı­nır­lı de­ğil­dir. Bü­tün böl­ge­ye şa­mil­dir.  

‘İs­ra­il’­in ye­ni ipi İran mı?’ baş­lık­lı ya­zı­mız­da te­mas et­ti­ği­miz gi­bi bu an­laş­may­la bir­lik­te İran, İs­ra­il kam­pı­na geç­miş­tir.  Aş Şark al Av­sat ga­ze­te­sin­de ya­zan Ab­dur­rah­man Ra­şid,  İkin­ci Lo­zan an­laş­ma­sı­nın  Mı­sır ile İs­ra­il ara­sın­da ya­pı­lan Camp Da­vid ant­laş­ma­sı­nın ye­ni bir ver­si­yo­nu; İran ver­si­yo­nu ol­du­ğu­nu ifa­de et­miş­tir (http://www.ala­ra­bi­ya.net/ar/po­li­tics/2015/04/06/هل-ستنطلق-إي­ران-من-قف­صها؟. html ).  Bu ye­ni an­laş­ma ile bir­lik­te Sün­ni dün­ya İra­n’­ın ye­de­ği­ne bı­ra­kıl­mış­tır.   Bi­rin­ci Lo­zan an­laş­ma­sı Ba­tı ile Os­man­lı/Tür­ki­ye ara­sın­da­ki mü­ca­de­le­yi so­na er­dir­miş­tir. Camp Da­vid ant­laş­ma­sı ise Mı­sır ile İs­ra­il ve Ba­tı ara­sın­da­ki çe­kiş­me­ye son ver­miş­tir.      İkin­ci Lo­zan an­laş­ma­sı da İran ile İs­ra­il ve Ba­tı ara­sın­da­ki ‘çe­kiş­me­yi­’ ni­ha­i ola­rak so­na er­dir­mek­te­dir. Za­ten böy­le bir dert­le­ri yok­tu ve di­re­niş ede­bi­ya­tı üze­rin­den bü­yük pa­zar­lık (big bar­ga­in) arı­yor­lar­dı. Ali Ha­ma­ney ve bü­tün adam­la­rı İran hal­kı­na an­laş­ma­yı fark­lı çe­vi­ri­ler­le pa­zar­la­ya bi­lir­ler ama baş­la­rı­nı ku­ma göm­se­ler de an­laş­ma İs­ra­il’­e açı­lı­mı da be­ra­be­rin­de ge­tir­mek­te­dir. Bu an­laş­ma Sün­ni dün­ya­yı yağ­ma­la­ma­sı için İra­n’­ın önü­nü açı­yor. Ali La­ri­ca­ni de ye­ni Lo­zan an­laş­ma­sın­da giz­li mad­de­le­re te­mas ede­rek nük­le­er an­laş­ma kar­şı­lı­ğın­da 5+1 ül­ke­le­rin­den si­ya­si ve eko­no­mik teş­vik­ler el­de et­tik­le­ri­ni ve bir­çok ta­li dos­ya­yı gö­rüş­tük­le­ri­ni ifa­de et­miş­tir. İs­ra­il ile Ba­tı ile an­laş­ma­sın­dan son­ra İran Sün­ni dün­ya­nın üze­ri­ne çul­la­na­cak­tır. Bu ne­den­le de Fay­sal Ka­sım gi­bi­ler Oba­ma­’nın Arap­la­rı İra­n’­a beş ku­ru­şa sat­tı­ğı gö­rü­şü­nü ifa­de edi­yor­lar.  Arap­lar si­ya­si kö­le pa­za­rın­da İra­n’­a sa­tı­lı­yor­lar. Bun­dan hoş­lan­ma­yan­lar İs­ra­il’­i ter­cih ede­bi­lir!  İra­n‘­dan hoş­lan­ma­yan İs­ra­il’­e İs­ra­il’­den hoş­lan­ma­yan İra­n’­a!  Böy­le­ce al gü­lüm ver gü­lüm tar­zı vas­sal­lar ara­sın­da ge­çi­nip gi­der­ler. İs­ra­il İkin­ci Ka­na­lı Oba­ma­’nın İran ile or­tak­lık kar­şı­lı­ğın­da Arap­la­rı Tah­ra­n’­a sat­tı­ğı­nı ile­ri sü­rü­yor. Bu ba­na Ez­her ho­ca­la­rın­dan mer­hum Ab­dul­ve­dud Çe­le­bi­’nin bir ki­ta­bı­nı ha­tır­lat­tı: El Ara­bu lil­bey. Sa­tı­lık Arap­lar.  

 Bu an­laş­ma ile bir­lik­te İra­n’­ın nük­le­er te­sis­le­ri ve prog­ra­mı ra­fa kal­dı­rıl­mış de­ğil sa­de­ce dü­şük ka­pa­si­te ile ça­lı­şa­cak. İran yi­ne de is­ter­se 10 yıl­lık bu an­laş­ma­yı ih­lal ede­rek ve­ya ra­fa kal­dı­ra­rak bir yıl için­de nük­le­er si­lah el­de ede­bi­lir.  İn­sa­fı­na kal­mış bir du­rum.