Ma­lu­mu­nuz geç­ti­ği­miz haf­ta Ma­ke­don­ya­’da Ar­na­vut nü­fu­sun yo­ğun ol­du­ğu Sır­bis­tan-Ko­so­va sı­nı­rın­da­ki Ku­ma­no­va ken­tin­de si­lah­lı bir grup ve po­lis ara­sın­da çı­kan ça­tış­ma­da, 8'i po­lis 22 ki­şi öl­dü. Ger­çi bu ra­kam­lar­la ala­ka­lı te­red­düt­ler var­sa da, böl­ge­de et­nik ve si­ya­si ger­gin­lik ar­ta­rak sü­rü­yor. 

Bu ça­tış­ma ve ger­gin­lik­le­rin ne­de­ni ola­rak ile­ri sü­rü­len spe­kü­la­tif tes­pit­le­ri bir ke­na­ra ko­yup ger­çek ne­de­ne odak­lan­ma­lı­yız. So­ru­nun kay­na­ğı; za­ma­nın­da Or­ta­do­ğu­’da ol­du­ğu gi­bi, Bal­kan­la­rın BM ve mü­da­hil oyun ku­ru­cu ül­ke­ler ta­ra­fın­dan boy­na an­laş­maz­lık üre­te­cek şe­kil­de ‘et­nik kom­par­tı­ma­n’­la­ra bö­lü­ne­rek di­zayn edil­me­si­di­r… 

Ör­nek ve­re­rek izah ede­lim: Ko­so­va­’nın içe­ri­sin­de Mit­ro­vi­ca­’nın ku­zey kıs­mın­da her ne ka­dar Ko­so­va sı­nır­la­rı içe­ri­sin­de ol­sa da “de fac­to­” Sır­bis­ta­n’­a bağ­lı et­nik Sırp Böl­ge­si var, tıp­kı Bos­na'nın içe­ri­sin­de Sır­bis­ta­n’­dan ay­rı Sırp böl­ge­si ol­du­ğu gi­bi... Bu ya­pı­lan­ma “Ku­zey Böl­ge­si So­ru­nu­” is­min­de­ki so­ru­nun­da kay­na­ğı ay­nı za­man­da­… Ya­ni Ko­so­va­’nın içe­ri­sin­de kü­çük bir Sır­bis­tan var! Öte yan­dan Sır­bis­ta­n’­ın gü­ne­yin­de de kü­çük bir Ar­na­vut­luk var! Bu böl­ge­ye Pre­şo­va böl­ge­si de­ni­yo­r… 2008 yı­lın­dan be­ri Av­ru­pa İn­san Hak­la­rı Kon­se­yi’nin müs­ta­kil ra­por­la­rı­na ko­nu ola­cak cid­di­yet­te bu­ra­da ya­şa­yan Ar­na­vut nü­fu­su Sırp­lar ta­ra­fın­dan eko­no­mik ve po­li­tik bas­kı­lar­la sü­rek­li dü­şü­rül­me­ye ça­lı­şı­lı­yor. Şim­di ol­duk­ça ha­re­ket­li bu iki böl­ge­de de, da­ha ön­ce iç sa­vaş za­ma­nın­da sa­vaş­mış ve hâ­lâ ted­bir ola­rak si­lah­lı po­zis­yon­da ag­re­sif un­sur­lar va­r… Her tür­lü dış mü­da­ha­le­ye ve ma­ni­pü­las­yo­na açık, ra­hat dur­ma­yan bu idea­list un­sur­lar, za­man za­man Ma­ke­don Dev­le­ti­’y­le ça­tı­şı­yor­la­r… Ya­ni “Eğer sen Ko­so­va­’nın ku­ze­yi­ni ko­part­ma­ya ça­lı­şır­san, ben­de Sır­bis­ta­n’­ın gü­ne­yi­ni ko­part­ma­ya ça­lı­şı­rı­m” şek­lin­de özet­le­nen sı­kın­tı­lı bir je­o-stra­te­jik bir den­ge var! 

An­la­ya­ca­ğı­nız; bu­ra­da­ki do­kuy­la uyuş­ma­yan, “or­tak iyi­” ve “or­tak fay­da­”dan uzak bir şe­kil­de BM'nin ve oyun ku­ru­cu mü­da­hil ül­ke­le­rin te­me­li­ni at­tı­ğı  "et­nik kom­par­tı­man" sis­te­mi, mev­cut si­ya­si ve et­nik fay hat­la­rı­nı iyi­ce ger­miş du­rum­da­dır! Şu an­da ya­şa­nan ça­tış­ma­lar müs­tak­bel bü­yük ça­tış­ma alan­la­rı­nın art­çı­la­rı ola­bi­lir!

Ge­le­lim Tür­ki­ye­’ye­… Tür­ki­ye ay­nen Or­ta­do­ğu­’da ol­du­ğu gi­bi Bal­kan­lar­da da bir dün­ya­ya ku­lak ke­sil­di mi, di­ğer dün­ya­la­ra sa­ğır ke­si­li­yor! Sü­rek­li de­ği­şen den­ge­ler ve si­ya­si ya­pı­la­ra za­ma­nın­da ve ye­rin­de va­zi­yet ede­mi­yor. Net­wor­k’­ü da­ha ge­niş tu­tup fark­lı ve po­tan­si­ye­li olan ke­sim­ler­le iliş­ki ku­ra­mı­yor. Ör­ne­ğin Boş­nak­la­rın içe­ri­sin­de si­ya­si par­ti­ler ara­sın­da bir so­run ve ça­tış­ma ala­nı var­sa tüm­den bir ta­ra­fa yük­le­ni­yor, di­ğer si­ya­si or­ga­ni­zas­yon­lar­la ise iliş­ki­le­ri ke­si­yor! Ha­liy­le den­ge­ler bo­zul­du­ğun­da ve ik­ti­dar­lar de­ğiş­ti­ğin­de de ipin ucu­nu ka­çı­rı­yo­ruz. Böl­ge­de­ki li­der­ler­le tem­sil ye­te­nek­le­ri­nin sı­fır­la­nıp sı­fır­lan­ma­dı­ğıy­la ala­ka­lı du­ru­mu oku­ya­mı­yor, ha­tı­ra da­ya­lı iliş­ki­ler ku­ru­yo­ruz. Ye­ni li­der aday­la­rıy­la ku­rul­ma­sı ge­re­ken iliş­ki­le­ri de ku­ra­mı­yo­ru­z…  

Da­ha da öte­si, böl­gey­le ya­kın­dan il­gi­li uz­man dost­la­rı­mı­zın ifa­de­siy­le; bı­ra­kın de­rin ve ile­ri­ye gö­re­bi­le­cek stra­te­jik araş­tır­ma ve ra­por­la­ma­la­rı, An­ka­ra böl­gey­le ala­ka­lı du­rum tes­pi­ti ve is­ti­ka­met ta­yi­ni­ni, “ha­be­r” dü­ze­yin­de “sa­ha dı­şı­” ra­por­lar ışı­ğın­da yap­mak zo­run­da ka­lı­yor! Dip­lo­ma­tik ve is­tih­ba­ri an­lam­da sa­ha­da yo­kuz! Bu­nun so­mut ör­ne­ği­ni Cum­hur­baş­ka­nı Tay­yip Er­do­ğa­n’­ın son böl­ge zi­ya­re­tin­de yap­tı­ğı ko­nuş­ma­da gör­dük! Cum­hur­baş­ka­nı Er­do­ğa­n’­ın Tür­ki­ye­’de di­lin­den dü­şür­me­di­ği "Te­rör­den çok çek­miş bir ül­ke­yiz. Te­rö­rün ka­za­na­nı, kay­be­de­ni ol­ma­z” ka­lı­bı­nı Ar­na­vut­luk ve Ma­ke­don­ya’da ya­şa­nan ki­min eli­nin ki­min ce­bin­de bel­li ol­ma­dı­ğı olay­la­rı izah eder­ken, “te­rö­r” ve “te­rö­ris­t” ni­te­le­me­le­ri­ni kul­la­na­rak lü­zum­suz bir şe­kil­de to­pa gir­me­si; bi­zim Türk ba­sı­nı­na yan­sı­ma­dı ama hay­li ha­yal kı­rık­lı­ğı ve yan­lış an­la­şıl­ma­la­ra ne­den ol­du­… Oy­sa böl­ge­ye git­me­den ön­ce Cum­hur­baş­ka­nı­na sı­kı bir ana­liz su­nu­la­bi­lir ve da­ha yu­mu­şak du­rum tes­pi­ti ya­pa­ca­ğı ko­nuş­ma met­ni ser­vis edi­le­bi­lir­di­…   

    Hü­la­sa

Bal­kan­lar de­yin­ce ha­ma­si bir şe­kil­de Sa­ray­bos­na, Üs­küp, Priz­ren di­ye­rek ko­nu­ya gi­ri­yor ve man­gal­da kül bı­rak­mı­yo­ru­z… Oy­sa bu böl­ge­de “s­tra­te­jik coğ­raf­ya­” te­mel­li bi­lin­me­si ge­re­ken ye­ni fay hat­la­rı Pre­şo­va Mit­ro­vi­ca ve Ma­ke­don­ya­’nın Ba­tı ta­ra­fı­… Bal­kan­la­rın ge­ne­li­ni et­ki­le­ye­cek so­run­la­rın fi­ti­li bu üç böl­ge­de ateş­len­me­ye ça­lı­şı­lı­yor. Bu üç böl­ge­nin si­ya­si kon­jonk­tü­rü ve je­o-stra­te­jik du­ru­mu­nu al­gı­la­ma­dan Bal­kan­lar­la ala­ka­lı ge­le­cek ta­sav­vu­run­da ve is­ti­ka­met ta­yi­nin­de bu­lun­mak müm­kün de­ğil­dir.