Geçen hafta sonu Makedonya ve Kosovada’ydım. Rehbere sordum; Balkan ne demek?

Rehberimiz espri ile cevap verdi. Hani, sıcak kanlı, soğuk kanlı insanlar var ya, işte bunlar da bal-kanlı insanlar..

Hemen ekledi, “Burada yaylaya çıkma” ya da “dağa çıkma”, “Balkana çıkma” şeklinde telaffuz ediliyormuş.. Yani bizdeki balkona çıkma gibi bir şey.

Balkanlar yüksek dağlardan oluşan bir coğrafya. Ovaya tepeden bakıyorlar..

Birkaç gündür Makedonya ve Kosova’daydık.. Makedonya’nın %40-45’i Arnavut.. Arnavutların büyük çoğunluğu, nerede ise tamamı Müslüman.. Kosova’nın ise büyük bölümü Arnavut Müslüman..

Eskiden bütün bu coğrafya Yugoslavya’nın bir parçası idi. Daha sonra Sırplar bölgeye hakim oldu.. Bugün artık Sırplar kendi kabuğuna çekilmiş vaziyette

Aslında bölgedeki Arnavutlar Arnavutluk’la bütünleşseler Arnavutluk bölgenin en güçlü ülkesi olur.

Makedonya’da büyük bir Amerikan hayranlığı var.. Mesela meydana Bill Clinton’ın heykelini dikmişler.. Sırplardan bağımsızlıklarını almada ABD’nin rolü dolayısı ile Amerika büyük bir itibar kazanmış.. ABD, AB ve Türkiye barışın koruyucu triosunu oluşturuyor adeta..

Makedonya’da her yerde Amerikan bayrağı görmek mümkün.. Bu arada giderek artan bir Müslüman Makedon topluluğu olduğunu da hatırlatalım.

Yugoslovya zamanından beri, komünizmden kaçan önemli bir nüfus Amerika’ya yerleşmiş.. O zamandan beri Amerika’ya duyulan bir sempati sözkonusu. Bu sempati Bektaşi tekkesine Amerikan bayrağı asacak kadar ileri..

Bölgede bütün etnik unsurlar içinde ciddi bir şekilde radikal unsurlar belli bir ağırlığa sahip. Makedonlar milliyetçiliklerini iki temel üzerine inşa ediyorlar. Bunlardan biri Hıristiyanlık, ötekisi Osmanlı karşıtlığı..

Hıristiyanlık diyince, Hıristiyanlık onlar için bir din değil, gelenek. “Atalarının dini”. Haç onları ötekilerden ayıran bir alameti farika. Onun için her yere kocaman haç dikiyorlar.

Ülkede 1200 kilise var.. Müslüman sayısı nüfus olarak %40 iken kilise sayısı cami sayısının 3 katı.. Cami sayısı 400 kadar. Bir kısmı tamire muhtaç. O kadar çok kilise var ama kiliselerin dörtte üçü şapel dedikleri cemaatsız, sadece mum yakılıp çan çalınan mekanlar..

Müslümanlar Hıristiyanlara göre pratikte dinlerine çok bağlılar.. Hıristiyanlar yılbaşı ve bir iki yortu dışında, evlilik ve cenaze, vaftiz ya da cin çıkarma dışında kiliseye uğradıkları yok.. Müslümanlar için de durum çok çok iyi değil. Kadınların-kızların büyük bir bölümü örtünmüyor. Camiye daha çok yaşlılar gidiyor.. Kadınların camiyle bağı zayıf.

Ama elbette ki, çok dindar insanlar da var.. Ve gelişmeler doğru yönde ileri doğru. Çok güzel çalışmalar yapılıyor bu arada. TİKA tarihi eserleri restore ediyor. Türkiye ile yakın ve sıcak iktisadi ilişkiler sözkonusu.. Bektaşilik kurumsal olarak varolsa da toplumsal olarak pek aktif değil. Ama Nakşi dergahları oldukça aktif.. Kur’an kursları ve medrese geleneği sürüyor. Türk üniversiteleri ve Türk okulları büyük ilgi görüyor..

Ama gelenek olarak herkes dinine bağlı. Mesela içki içse de, domuz yemez.. Namaz kılmasa da, oruç mutlaka tutar.

Tur’a bizimle beraber olup, bize bölgeyi tanıma konusunda yardımcı olan Rintur’un rehberi hem Türkiye’yi, hem de bölgeyi tanıdığı için ilginç tesbitlerde bulundu.

Dindar Arnavutlar Mehmet Akif’i yüceltirken, milliyetçi Arnavutlar Osmanlı’nın bölgeye girişini engellemeye çalışan İskender beyi daha çok seviyorlar gibi sanki..

Bölgede iki İskender var. Makedonların İskenderi ise Büyük İskender.. Makedonlar araya sıkışmış gibi. Ortodoks olmalarına rağmen Sırplarla aralarına mesafe koyuyorlar. Yine Yunanistan’a karşı da mesafeliler. Arnavutlarla da rekabetleri var. Temel bir çatışma konusu ise din farklılığı..

Kosova hemen hemen tamamı Arnavutlardan oluşan Müslüman, yeni genç bir cumhuriyet..

Önce komünizm dönemi. Yugoslavya’nın dağılmasının ardından Sırp işgali, iç savaş derken bugün.. Henüz yolun başındalar.. Uzun süren bir trajedinin içinden geçip geliyorlar. Bu şartlarda onlardan çok fazla şey de beklememek gerek..

Sonuçta bizim bu bölgeye daha çok gidip gelmemiz gerekiyor.. Şikâyet etmek değil, çözüm üretmek zorundayız.. Selâm ve dua ile..