Başkanlık sistemi tartışmaları iniş-çıkışlı bir seyir takip etse de devam ediyor.

Ne sisteme muhalif olanlar kendilerini tam anlamıyla ifade edebiliyorlar ne de muvafık olanlar şu ana kadar zihinlerdeki soruları giderebilmiş değiller.

Taraftarlar başkanın nasıl ‘denge’de tutulup denetleneceğini, sistemin zararlarının nasıl bertaraf edileceğini izah etmekte zorlanırken, başkanlığı kesinlikle istemeyenler de ne istediklerini ifadede ve bugüne kadarki yerlerde sürünen sistemi savunmakta güçlük çekiyorlar.

Sonu ve sınırı olmayan teorik tartışmalar devam ediyor, (ABD dâhil) pratik örnekler ise yeterince bilinmediğinden somutlaşamıyor konu bir türlü.

Aynı şey parlamenter sistem için de geçerli. ‘Mutlak istibdat’a cumhuriyet namı vermek de, yetkileri bir parti liderinin elinde olan, milletin iradesinin tecelli ettiği sanılan ancak sadece konuşulan ve lidere göre el kaldırılıp indirilen bir fonksiyon icra eden bir meclis kurmak da hayır getirmiyor. Bunu çok acı tecrübelerle öğrenmiş olmamız lazım bu vakte kadar.

Bu keşmekeşten ve anlaşılmamaktan kurtulmak için Ak Parti’den bir heyet önümüzdeki haftalarda il il dolaşarak başkanlık sistemini halka anlatacak. Haberin kaynağı, başkanlığı sadece bu dönemde değil on yıllardır savunan Prof. Dr. Burhan Kuzu. Demek ki önümüzdeki haftalarda çokça konuşulacak baş/bakan/lık meselesi. Bu güzel haber.
Hakkını verelim, bu çalışmanın fitilini Türkiye Gönüllü Teşekküler Vakfı (TGTV) ateşledi ve geçtiğimiz hafta sonu Burhan Kuzu’nun konuşmacı olduğu “Türkiye’de Başkanlık Sistemi” konulu bir toplantı düzenledi. Ben de seçkin bir dinleyici kitlesiyle birlikte Burhan Hoca’yı dinledim.   

Anayasa Komisyonu Başkanı Burhan Kuzu  “Türkiye’de hakiki anlamda parlamento yok!” diyor ve ekliyor, parlamento artık bir yasama organından çok bir müzakere organı gibi çalışıyor. Çünkü hükümetler çok güçlü. Yürütme ile yasama arasındaki birlikteliği “Oğlan bizim kız bizim” şeklinde ifade eden Kuzu, Başkanlık sisteminde olması gereken kuvvetler ayrılığının tam sağlanacağını söylüyor. Koalisyonlardan ne kadar çektiğimizi, istikrarın nasıl önemli ama her an gidebilecek kadar da hassas olduğunu örneklerle anlatıyor. “Her Yönüyle Başkanlık Sistemi” kitabında Burhan Kuzu’nun fikirlerinin detaylarını bulabilirsiniz.
Bu hararetli tartışma sürerken cevap bekleyen sorular da arka arkaya sökün ediyor?
Önce parlamenter sistemi savunup başkanlığa karşı olanlara soralım:
-Bu memlekete koalisyonlar en büyük zararı vermedi mi? Yeniden koalisyonlar dönemine dönmeyeceğimizin garantisi var mı?

-Parlamento yani meclis mi yasama yapıyor yoksa ikisine birden hükmeden hükümetler mi?

- Meclis yani ‘yasama kuvveti’ bağımsız mı? ‘Ayrı’ mı?

-Meclisten seçilen hükümet üyeleri, seçileceklerin, potansiyel bakanların elini ayağını liderine karşı yeterince bağlamıyor mu?

-Gönlünde bakanlık aslanı yatan milletvekili liderinin, yürütmenin hatalarını nasıl dizginleyebilir?

- Bütçeyi yapan, harcayan bir hükümetten daha güçlüsü olabilir mi?
-Yasa tasarısını teklif eden, çoğunluğa hükmeden, uygulayan bir hükümetten ve başbakandan daha muktedir hangi başkan var?
- Başbakanlar krallardan veya başkanlardan daha mı az muktedir?
Şimdi de başkanlığı arzu edenlerden şu sorulara cevap vermelerini bekleyelim:
-Başkanlık sisteminin en mükemmel uygulandığı iddia edilen ABD modeli Türkiye’ye nasıl uyarlanabilir?

-ABD dışında başkanlık modelini uygulayabilen hangi ülkeler vardır?
-ABD Başkanının bütçe yapma, kanun teklifi sunma, kongreyi feshetme yetkileri yok; biz de böyle bir başkan modeli mi istiyoruz?
- Dick Cheney’in başkan yardımcılığı zamanında yetkisi olmadığı halde Cheney dünyayı ateşe veren pek çok icraat yaptı; ABD sistemi onu frenleyemedi. Bu ve benzeri zararlar nasıl giderilecek?

- Başkanlık sisteminde icranın başı olarak başkan yani tek adamın istikrarı sağlayacağı iddia ediliyor, aynı sistemi uygulayan pek çok devletin tarihi darbeler tarihidir. Hangi mekanizmalar darbeleri önleyecek?

-Türkiye’de başkanlık modelinin uygulanabilmesi için hangi reformların yapılması gerekir?
Soruları çoğaltmaya ve cevaplarını aramaya ve zaman zaman yazmaya devam edeceğiz…

“Biz nasıl bir sistem istiyoruz?” sorusunun cevabını vermeden önce yukarıdaki soruların cevaplarını düşünelim mi?